Co stanowi źródło naszych umiejętności interpersonalnych? Czy poszukiwanie bliskości i silnych więzi z innymi osobami mamy po prostu we krwi? A może jest to kwestia bardzo indywidualna? Czym właściwie jest przywiązanie i od jakich czynników zależy rodzaj więzi, jaką budujemy z drugim człowiekiem? W tym temacie nasuwa się mnóstwo pytań, ale na szczęście żadne z nich nie pozostanie bez odpowiedzi. Poznaj swój styl przywiązania i sprawdź, jaki może mieć wpływ na Twój związek i relacje z innymi ludźmi z otoczenia.

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Co to jest przywiązanie - definicja.
2. O czym mówi teoria przywiązania?
3. Jakie są style przywiązania?
4. Jak zmienić styl przywiązania i czy to w ogóle możliwe?

CO TO JEST PRZYWIĄZANIE - DEFINICJA

Większość dorosłych osób potrafi stworzyć bardziej ogólną, a niekiedy nawet encyklopedyczną definicję słowa przywiązanie. Jak zatem możemy opisać w kilku zdaniach znany wszystkim wyraz? Przywiązanie jest nieodłącznie powiązane ze sferą emocjonalną człowieka. To wewnętrzna potrzeba bliskości i obecności drugiej osoby oraz obdarzanie wybranego człowieka zaufaniem, sympatią, troską i szacunkiem. To potrzeba przebywania razem, szczególnie w sytuacjach trudnych, stresowych, zagrażających bezpieczeństwu i burzących stabilność życiową.

Z pewnością każdy z nas obserwuje, a także sam doświadcza tego stanu. Przywiązanie odgrywa ważną rolę w utrzymaniu harmonii wewnętrznej i równowagi emocjonalnej. Ten złożony system reakcji w relacjach z drugim człowiekiem i silna potrzeba bliskości mają wpływ na poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie.

Nasuwa się pytanie, czy wszyscy tak samo odczuwamy potrzebę więzi z drugim człowiekiem? Czy rodzimy się z tymi umiejętnościami, czy też raczej nabywamy ich wraz z wiekiem? Aby lepiej zrozumieć, z czego wynikają umiejętności, dzięki którym potrafimy nawiązać bliską więź z drugą osobą, warto poznać koncepcję stylu przywiązania (teorię przywiązania).

O CZYM MÓWI TEORIA PRZYWIAZANIA?

Przedstawiona przez wybitnego psychiatrę teoria przywiązania wskazuje na istotny wpływ postaw rodzicielskich na rozwój emocjonalny potomka. To właśnie teoria więzi jest bardzo często przywoływana przez zwolenników rodzicielstwa bliskości. Na podstawie wnikliwych analiz wysunięto wnioski wskazujące na potrzebę posiadania przez dziecko tak zwanych obiektów znaczących (ojca, matki, innego opiekuna) w jego życiu. Zjawisko wpojenia w świadomość człowieka obiektu znaczącego (figury) odgrywa najistotniejszą rolę w omawianej teorii przywiązania. Utrata obiektu w wyniku na przykład niepoświęcania dziecku dostatecznej ilości uwagi i czasu względem jego potrzeb emocjonalnych ma negatywny wpływ na rozwój potomka.[1]

Niespełniona potrzeba bliskości, wsparcia i obecności opiekuna w dzieciństwie może rzutować na późniejszy okres życia człowieka, jego relacje z otoczeniem i przejawiane style przywiązania w związkach. Oczywiste jest bowiem, że obiekty przywiązania zmieniają się wraz z wiekiem. Dla dziecka obiektem znaczącym jest rodzic. Więzi emocjonalne z rodzicami kształtują w potomku pewien zbiór zachowań, który w dorosłym życiu będzie widoczny w relacjach z innymi. Obiektem przywiązania staje się wówczas partner/partnerka. Nikt z nas chyba nie ma wątpliwości, że to, w jaki sposób wchodzimy w relację z innymi i przywiązujemy się do nich, ma wpływ na jakość i styl naszego życia. Zobacz, o jakich typach przywiązania mowa.

JAKIE SĄ STYLE PRZYWIĄZANIA?

Istnieje kilka podziałów (koncepcji) stylów przywiązania. Wiesz już, że przyjmowanie danej postawy w relacjach w dużej mierze jest uwarunkowane doświadczeniami z dzieciństwa. To właśnie pierwsze relacje małego człowieka z osobami, które sprawowały nad nim opiekę, mają wpływ na obraz samego siebie, poczucie własnej wartości i typ przywiązania w dorosłym życiu. Przyjrzyjmy się podstawowym modelom przywiązania.

BEZPIECZNY STYL PRZYWIĄZANIA

Osoby ujawniające bezpieczny styl przywiązania to ludzie zdolni do stworzenia silnych, trwałych związków z drugą osobą. Jak sama nazwa wskazuje, model ten działa w oparciu o poczucie bezpieczeństwa. W okresie dzieciństwa młody człowiek doświadcza zdrowych relacji z rodzicami lub osobami sprawiającymi nad nim opiekę. Ma do nich pełne zaufanie, czuje się przy nich pewnie i bezpiecznie. Dzięki temu możliwy jest właściwy rozwój emocjonalny dziecka i stopniowe budowanie jego poczucia własnej wartości.

Bezpieczny styl przywiązania ma również wpływ na gotowość dziecka do wchodzenia w relację z innymi ludźmi poza środowiskiem rodzinnym. Osoba dorosła potrafi właściwie odnaleźć się zarówno w relacjach w związku, jak i w kontaktach społecznych. Taki człowiek nie odczuwa nieuzasadnionego lęku przed odrzuceniem. Dzięki wysokiej samoocenie oraz umiejętności budowania zaufania w relacjach jest skłonny bez problemu nawiązywać bliskie, długotrwałe związki. Jednocześnie nie odczuwa strachu przed brakiem relacji przez jakiś czas. Osoba taka nie będzie tkwiła w toksycznym związku oraz nie będzie utrzymywała relacji na siłę. Dzięki wysokiej samoocenie potrafi zadbać o dobre samopoczucie i satysfakcjonującą jakość życia, nawet bez bycia w związku.

Osoba z bezpiecznym stylem przywiązania czuje się dobrze zarówno sama ze sobą, jak i z partnerem. Potrafi dawać i brać. Potrafi okazać wsparcie, a jednocześnie uważa, że na nie zasługuje. Umie wyrażać uczucia, emocje i myśli, a także potrafi wyłapać i zrozumieć uczucia partnera. Bezpieczny styl przywiązania budowany jest na szacunku, zaufaniu, trosce, miłości i poczuciu bezpieczeństwa.

STYL LĘKOWO-UNIKAJĄCY

Charakterystyczna dla osób z tym stylem przywiązania jest niska samoocena, a także niski poziom zaufania do innych. Osoby te w dorosłym życiu odczuwają bardzo silną potrzebę bliskości z innymi. Jednocześnie można u nich zaobserwować wysoki lęk przed odrzuceniem, zdradą i porażką.

Osoby z lękowym stylem przywiązania odbierają siebie negatywnie a innych pozytywnie. Ustawiają osoby z otoczenia w hierarchii, ale miejsce ich samych jest zawsze niżej od pozostałych. Styl lękowo-unikający wykształca się u osób, które w okresie dzieciństwa nie miały prawidłowych relacji z rodzicami. Budowane więzi emocjonalne w domu były zaburzone i nieadekwatne do potrzeb emocjonalnych dziecka.

To osoby, które mogły doświadczyć odrzucenia, braku uwagi i zainteresowania rodziców lub wprost przeciwnie nadmiernej kontroli rodzicielskiej i krytyki. Stąd też przejawiają lęk przed utratą bliskiej osoby oraz brak zaufania do innych. Uważają się za gorsze od partnera i niegodne doświadczenia miłości. Przez to są gotowe na ustępstwa i poświecenie, żeby tylko podtrzymać związek. Lękowy styl przywiązania to również:

• negatywne spostrzeganie siebie oraz otoczenia, nadmierny krytycyzm wobec siebie;
• wycofanie społeczne, rezygnacja z bliskich kontaktów towarzyskich;
• wysoki poziom lęku;
• doświadczanie silnej zazdrości o partnera;
• niskie poczucie własnej wartości, niska samoocena;
• unikanie relacji intymnych w życiu dorosłym.

STYL ODRZUCAJĄCO-UNIKAJĄCY

Unikający styl wychowania to wynik nieprawidłowych więzi emocjonalnych z rodzicem (najczęściej matką). Dziecko takie dorasta w lęku, strachu i nieustającym poczuciu odrzucenia przez rodzica. W środowisku rodzinnym nie przykłada się należytej uwagi do budowania prawidłowej świadomości emocjonalnej dziecka. Brak bliskości z matką oraz brak umiejętności wyrażania uczuć rzutuje na związki i relacje z innymi w dorosłości. Powściągliwość w okazywaniu uczuć przez matkę przekłada się na problemy w okazywaniu uczuć przez dziecko.

Osoby z odrzucająco-unikającym stylem przywiązania mają skłonność do kontrolowania partnera, zazdrości, wrogiej postawy wobec innych i wybuchów agresji. Najczęściej taka postawa wynika z braku umiejętności właściwego wyrażania i odczytywania emocji oraz obawy przed odrzuceniem.

STYL AMBIWALENTNY

Styl ambiwalentny charakteryzuje osoby, które w dzieciństwie doświadczyły bardzo chaotycznych więzi emocjonalnych z rodzicem. Bywały okresy, że czuły się kochane, potrzebne i bezpieczne, aby nagle, zupełnie nieoczekiwanie, poczuć się niekochanym, niepotrzebnym i odrzuconym. Możemy więc stwierdzić, że postawa ambiwalentna wynika z wychowywania w środowisku rodzinnym, w którym trudno było przewidzieć zachowania rodziców. Dziecko nigdy nie miało pewności, jaka będzie reakcja rodzica na daną sytuację. Chaotyczna opieka to przeplatanie się miłości i troski z odrzuceniem z byle powodu i pogorszeniem relacji.

Styl ambiwalentny prowadzi do trudności w relacjach z partnerem w życiu dorosłym. Osoba charakteryzująca się tym modelem przywiązania nigdy nie jest do końca przekonana o szczerości swojego partnera, jego uczuciach i emocjach. W związki takie wkrada się zazdrość, kłótnie, szantaż emocjonalny oraz próba izolowania partnera od innych osób z otoczenia.

Co jeszcze cechuje osobę, która przejawia ambiwalentny styl więzi?

• chorobliwa i nieuzasadniona zazdrość;
• niskie poczucie własnej wartości;
• skłonność do popadania w skrajne emocje;
• wahania nastroju, obsesje, lęk przed porzuceniem i opuszczeniem, nieufność, płaczliwość, ataki gniewu i agresji;
• lęk przed porażką, odrzuceniem, samotnością;
• potrzeba ciągłego słyszenia od partnera zapewnień o miłości i uczuciach;
• dążenie do pozbawienia drugiej osoby niezależności w tym domaganie się ciągłej obecności, uwagi, troski, spełniania wszystkich oczekiwań i bezwarunkowego zachwytu.

JAK ZMIENIĆ STYL PRZYWIĄZANIA I CZY TO W OGÓLE MOŻLIWE

Nie da się ukryć, że sposób wychowania ma ogromny wpływ na dorosłe życie i jego komfort. Nieprawidłowe modele wychowania i zaniedbany rozwój emocjonalny dziecka mogą doprowadzić do problemów w nawiązywaniu relacji w życiu dorosłym oraz kryzysów w związku.

Zdarza się również, że niewłaściwy sposób wychowania jest jednym z czynników prowadzących do pojawienia się różnego rodzaju zaburzeń psychicznych (np. depresji, lęków), a także popadania w uzależnienia. Badania wykazują, że około 70% osób dorosłych przejawia taki sam styl przywiązania, jakim kierowała się matka[2]. Czy zatem człowiek prezentujący lękowy lub ambiwalentny styl przywiązania jest nieuchronnie skazany na niepowodzenie w relacjach i rozpad związku?

Nie da się jasno odpowiedzieć na to pytanie. Choć modele więzi uważa się za względnie stałe, to niektórzy specjaliści twierdzą, że możliwe jest przerwanie błędnego koła wpływów naszych rodziców i zmiana kierunku. Osoby, które kierują się innym modelem przywiązania niż bezpieczny i doświadczają problemów w relacjach z innymi (np. w związku), powinny rozważyć skorzystanie z pomocy specjalisty. To właśnie psychoterapeuta krok po kroku pomaga pacjentowi odnaleźć prawdziwe źródła problemów w związku. Próba odnalezienia przyczyn trudności i niepowodzeń w dorosłym życiu to pierwszy etap terapii i otwarta droga do przepracowania wczesnodziecięcych doświadczeń.

Jeżeli czujesz, że potrzebujesz pomocy i chciałbyś coś zmienić w swoim życiu, to warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego specjalisty. Znajdziesz go na stronie internetowej Zaufany Terapeuta.

[1] http://kanonpojecpsychologicznych.pl/encyclopedia/koncepcja-stylu-przywiazania/

[2] ,,Znaczenie wczesnodziecięcego przywiązania’’, E. Włodarczyk, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2016.