Najmłodszym pokoleniom przyszło żyć i rozwijać się w trudnych czasach. Ostatnie lata pokazały, jak łatwo zburzyć w człowieku poczucie bezpieczeństwa, spokoju i szczęścia. To właśnie teraz dzieci i młodzież coraz częściej doświadczają trudności emocjonalnych i obciążeniem psychicznym. Przejście na nauczanie zdalne, brak możliwości bezpośrednich spotkań z rówieśnikami, problemy zdrowotne bliskich, niepewna przyszłość. Bardzo wiele było i wciąż jest do przepracowania w głowach dzieci. Niestety nie każde dziecko z różnych przyczyn jest w stanie nazwać emocje, których doświadcza i poradzić sobie z nimi. Zobacz, jak postępować z emocjonalnym dzieckiem i gdzie szukać pomocy.

W tym artykule dowiesz się:

1. Co to jest świadomość emocjonalna i do czego potrzebna jest dziecku?
2. Co to są zaburzenia rozwoju emocjonalnego?
3. Emocjonalne dziecko, to znaczy jakie? – Rodzaje i objawy trudności emocjonalnych.
4. Gdzie szukać pomocy dla dziecka z problemami emocjonalnymi?

CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ EMOCJONALNA I DO CZEGO POTRZEBNA JEST DZIECKU?

Czy wiesz, że świadomość emocjonalna to umiejętność, która jest niezwykle wartościowa dla Twojego dziecka? To ona sprawia, że człowiek uczy się myśleć o emocjach, nazywać je i właściwie nimi zarządzać. Rozwinięta świadomość emocjonalna nazywana również inteligencją emocjonalną to umiejętność rozpoznania, co tak naprawdę kryje się za naszym smutkiem, złością, radością czy też lękiem. Jeśli człowiek potrafi zrozumieć i nazwać swoje uczucia łatwiej mu wówczas nimi zarządzać i budować strategie radzenia sobie z różnego rodzaju trudnościami emocjonalnymi (lękami) i zaburzeniami psychicznymi (np. depresją).

Nie jest to łatwy do zrozumienia temat. Pomimo to każdy rodzic powinien zainteresować się tą sferą rozwoju człowieka i budować w sobie silną potrzebę wsparcia swojego dziecka w kształtowaniu tychże umiejętności. Inteligencja emocjonalna to znajomość siebie, swoich potrzeb, a także zauważanie i odnoszenie się do emocji innych ludzi. To umiejętność wchodzenia w głąb siebie i słuchania swojego wewnętrznego głosu. Tak naprawdę nauka ta zaczyna się od pierwszych lat życia dziecka.

Czy wiesz, że każdą emocję (uczucie) możemy wyrazić za pomocą przynajmniej 250 różnych słów - synonimów? Uważasz, że Twoje dziecko wie, jak opisać daną emocję? Czy umie rozmawiać o uczuciach swoich i innych? Pamiętaj, że budowanie świadomości emocjonalnej ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne Twojego potomka. Każda intensywna emocja nie jest przecież obojętna dla organizmu. Silnym stanom emocjonalnym często towarzyszą ucisk żołądka, drżenie kończyn, bóle głowy, silne napięcie mięśni, mdłości, a także przewlekłe bóle psychosomatyczne.

Uczenie się rozpoznawania, nazywania i zarządzania swoimi emocjami poprawia jakość życia, buduje pewność siebie i wpływa na podejmowanie lepszych decyzji. Prawdziwa świadomość emocjonalna jest potrzebna każdemu z nas. To właśnie dzięki niej znamy siebie, akceptujemy siebie i stajemy się silni w walce z wszelkiego rodzaju przeszkodami.

CO TO SĄ ZABURZENIA ROZWOJU EMOCJONALNEGO?

Zaburzenia rozwoju emocjonalnego są to nieadekwatne reakcje na różne bodźce płynące z otoczenia. To wyrażanie emocji w sposób uważany za niewłaściwy (aspołeczny). Nie są one wynikiem złej woli dziecka, a problemem natury emocjonalnej (psychicznej). W pierwszych latach życia dziecka mogą one wynikać z błędów wychowawczych, dużych zmian w życiu młodego człowieka lub/i niewykształtowanej jeszcze dobrze świadomości emocjonalnej.

Zachowania emocjonalne mogą przybierać różna postać (np. złość, lęk, płacz). Oczywiście większość z tych uczuć stanowi naturalny element codzienności w życiu każdego człowieka. Nie ochronimy dziecka przed smutkiem, płaczem, złością czy poczuciem strachu i lęku. Przed młodym człowiekiem stoi ogromne wyzwanie – nauka zarządzaniem emocjami. Nie ma na świecie dziecka, które niczego się nie boi, nigdy nie przeżyło lęku, nie obraziło się i nie gniewało. Skąd zatem wiedzieć, że smutek, złość lub agresywne zachowanie nie są chwilową reakcją na niepowodzenie, niezadowolenie lub rozczarowanie, a poważnym problemem z rozumieniem i wyrażaniem uczuć?

Zwykliśmy porównywać swoje potomstwo do jego rówieśników. To dobra praktyka pod warunkiem, że rodzic nie zapomina o indywidualnym (a więc nieco odmiennym) tempie rozwoju każdego dziecka. Jednak, jeśli zachowanie dziecka w znacznym stopniu odbiega od reakcji emocjonalnych rówieśników (np. dziecko przejawia agresję lub lęk w sytuacjach, gdzie inne dzieci w grupie zachowują spokój) wówczas opiekun nie powinien bagatelizować tych objawów. Emocjonalne dziecko częściej i intensywniej niż rówieśnicy przeżywa emocje (złość, gniew, lęk).

Cechą charakterystyczną zaburzeń rozwoju emocjonalnego jest to, że czynnik wywołujący skrajną emocję u dziecka jest nieproporcjonalnie mało znaczący w stosunku do siły, z jaką dziecko na niego zareagowało. Nierzadko dziecko z problemami emocjonalnymi boryka się również z różnego rodzaju dolegliwościami psychosomatycznymi. Wszystkie często powtarzające się nietypowe i intensywne reakcje emocjonalne oraz towarzyszące im napięcie emocjonalne są sygnałem do niepokoju.

EMOCJONALNE DZIECKO, TO ZNACZY JAKIE? – RODZAJE I OBJAWY TRUDNOŚCI EMOCJONALNYCH

Trudności emocjonalne dzieci i młodzieży mogą przejawiać się na różne sposoby. Są to najczęściej skrajnie silne emocje. U jednego dziecka będą to gwałtowne wybuchy złości i zachowania agresywne (np. wyzywanie, rzucanie przedmiotami, kopanie, plucie, drapanie). U innego zaś widoczne będzie wycofanie, ucieczka, milczenie i zamknięcie się w sobie. Wśród podstawowych, najczęściej rozwijających się trudności emocjonalnych u dzieci i młodzieży możemy wymienić:

ZACHOWANIA NERWICOWE

Są reakcją na silny stres. Do zachowań nerwicowych zalicza się przede wszystkim lęki (np. lęk separacyjny, fobia społeczna), tiki nerwowe, moczenie mimowolne, zaburzenia apetytu, jąkanie się, obgryzanie paznokci, ataki paniki, nerwica natręctw (wielokrotne powtarzanie jakiejś czynności).

AGRESJA

Może być zarówno fizyczna, jak i słowna. Najczęściej przejawia się w stosunku do rodzica, rodzeństwa, innych dzieci lub nauczyciela. Emocjonalne dziecko może bić, kopać, pluć, gryźć, prowokować kłótnie, przepychanki i bójki, wygrażać się, przeklinać, przezywać innych i reagować wybuchami złości na uwagi lub słowa krytyki. Dziecko agresywne może również wykazywać agresję w stosunku do zwierząt. Pamiętaj, że w przypadku zaburzenia rozwoju emocjonalnego zachowania agresywne są objawem słabości, bezradności i problemu, a nie siły i chęci celowego skrzywdzenia drugiej osoby lub zniszczenia mienia. Nie powinniśmy również mylić agresji ze złością. Każdy z nas ma prawo do złości. Problem pojawia się, gdy dochodzi do prób rozładowywania emocji w niewłaściwy sposób, poprzez wyrządzanie komuś, czemuś lub sobie krzywdy, bólu lub straty.

NADPOBUDLIWOŚĆ

Często powtarzające się, intensywne, a jednocześnie krótkie ataki pobudzenia. Dzieci nadpobudliwe reagują na różnego typu sytuacje nagle, nieoczekiwanie i bardzo gwałtownie.

ZAHAMOWANIA PSYCHORUCHOWE

Dzieci zahamowane psychoruchowo przejawiają dużą lękliwość i nieśmiałość w kontaktach z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Są bojaźliwe, wycofane, płaczliwe, przewrażliwione, nieufne i często poddenerwowane. Nie wykazują zainteresowania udziałem w czynnościach grupowych. Czują się skrępowane obecnością innych osób w otoczeniu. Rzadko podejmują próby samodzielnego rozwiązywania zadań. Najczęściej oczekują pomocy innych lub po prostu rezygnują z wykonywania czynności. Bardzo często są niezaradne, mało samodzielne i mało obrotne. Nie wierzą w siebie i własne możliwości. Odczuwają lęk przed mówieniem i unikają kontaktów wzrokowych. Swoje emocje przeżywają bardzo silnie. Jednocześnie kumulują je w sobie i nie potrafią ich wyrażać na zewnątrz (występuje nadmierne napięcie mięśniowe, pocenie się, zaczerwienienie policzków). I właśnie przez niewyrażanie emocji uważane są często za dzieci obojętne i mało wrażliwe emocjonalnie. W środku natomiast przeżywają psychiczny paraliż, który powoduje wycofywanie się z działań. Mogą doświadczać lęku, paniki i odczuwać potrzebę natychmiastowej ucieczki bez racjonalnych przyczyn.[1]

OBOJĘTNOŚĆ EMOCJONALNA (BIERNOŚĆ UCZUCIOWA)

Brak próby nawiązywania kontaktów emocjonalnych (więzi) z dorosłymi i rówieśnikami. Dzieci takie nie przeżywają wspólnie z innymi radości, ekscytacji czy też smutków (brak współodczuwania emocji).

GDZIE SZUKAĆ POMOCY DLA DZIECKA Z PROBLEMAMI EMOCJONALNYMI?

,,Moje dziecko ma problemy emocjonalne – Czy to moja wina?’’. Prawdą jest, że najczęstszą przyczyną trudności emocjonalnych dziecka jest środowisko społeczne, a więc jego rodzina, bliscy i rówieśnicy. Zaburzona struktura rodziny, błędne postawy rodziców i nieprawidłowo ukształtowane relacje z dzieckiem bez wątpienia mają ogromny wpływ na rozwój emocjonalny dziecka i jego świadomość emocjonalną. Dlatego też tak ważne jest, aby w pomoc emocjonalnemu dziecku zaangażowana była cała rodzina.

Jedną z najskuteczniejszych form pomocy w leczeniu zaburzeń rozwoju emocjonalnego dzieci jest psychoterapia. Prowadzona jest ze szczególna uważnością, przy zastosowaniu różnych metod i technik projekcyjnych (np. rysunek, muzyka, taniec, odgrywanie scenek, zabawa w teatr). Jednym z głównych celów psychoterapii jest ukształtowanie lub odbudowanie utraconej więzi dziecka z rodzicami.

Jeśli problem dotyczy właśnie Twojej rodziny i czujesz się bezradny w obliczu narastających trudności emocjonalnych swojego dziecka, to nie zwlekaj z pomocą. Zagubione w swoich emocjach dziecko nie poprosi samo o pomoc. Nie nazwie prawidłowo swoich uczuć i nie odnajdzie przyczyn swoich reakcji. Do tego potrzebuje Twojego wsparcia i specjalistycznej pomocy. Poszukaj doświadczonego w pracy z dziećmi i rodzicami psychoterapeuty. Umów się na konsultację na Zaufanym Terapeucie.

[1] ,,Grzeczne dzieci – problem zahamowania psychoruchowego’’, B. Mazur, Nauczyciele i Szkoła – Muzeum Historii Polski, 2007, s.157-158

Źródła:

• ,,O trudnościach w wychowywaniu dziecka’’, A. Kozłowska, WSiP, Warszawa, 1991.
• ,,Wychowanie bez porażek’’, T. Gordon, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa, 1991.
• ,,Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły’’, A. Faber, E. Mazlish, Media Rodzina, Poznań, 1992.
• ,,Zaburzenia zachowania dzieci i młodzieży. Wychowanie w rodzinie 11’’, M. Kuty-Pachecka, K. Stefańska, 2015.