Depresja ma różne oblicza. To nie tylko smutek, rozpacz i zwątpienie, rysujące się na twarzy cierpiącej osoby. Depresja może przybrać postać osoby zadowolonej z życia, która podobnie jak inni, stara się funkcjonować ,,normalnie’’ w świecie pełnym przeciwności i nieoczekiwanych zwrotów akcji. Stan ten (szczególnie w początkowym stadium) nie jest widoczny ,,gołym okiem’’, dlatego też niektóre osoby nie dostrzegają lub negują objawy zaburzenia u chorego, tłumacząc jego zachowanie chwilowym dołkiem, a nawet lenistwem. Czego nie mówić osobie chorującej na depresję i jak wesprzeć ją w walce z niszczącym zaburzeniem psychicznym?

W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania:

1. Czym jest depresja i jak się objawia?
2. Depresja w Polsce i na świecie – co kryją liczby?
3. Czego nie mówić osobie z depresją? – 10 zakazanych zdań.
4. Pomoc osobie chorej na depresję – co możesz zrobić?

CZYM JEST DEPRESJA I JAK SIĘ OBJAWIA?

Według definicji WHO depresja to przedłużający się obniżony nastrój z towarzyszącymi mu smutkiem, lękiem, dyskomfortem, płaczem i ogólną utratą radości z życia. Za słowami ,,przedłużający się’’ ukrywa się stan, który trwa nieprzerwanie co najmniej dwa tygodnie i znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie człowieka. Nie jest więc to chwilowy ,,dołek’’ i złe samopoczucie, będące konsekwencją nieprzyjemnej, jednorazowej sytuacji (np. niezdany egzamin na prawo jazdy, kłótnia z bliską osobą). To ogólne zniechęcenie, przygnębienie i całkowita utrata czerpania przyjemności z czynności, które wcześniej sprawiały nam radość.

Depresja to długo trwające złe samopoczucie i obniżony nastrój – powyższą definicję już znasz, ale czy wiesz, że depresja to również:

• stan chorobowy?
• poważne zaburzenie psychiczne z grupy chorób afektywnych?
• choroba ogólnoustrojowa, a więc nie tylko zaburzenie nastroju, lecz również emocji i aktywności?
• choroba cywilizacyjna i jeden z najpotężniejszych problemów zdrowotny u ludzi na całym świecie?
• stan chorobowy, który niełatwo daje za wygraną i lubi wracać?
• coraz poważniejszy problemu u dzieci i nastolatków w naszym kraju?

DEPRESJA W POLSCE I NA ŚWIECIE – CO KRYJĄ LICZBY?

Wg statystyk Światowej Organizacji Zdrowia w roku 2020 w styczniu na depresję cierpiało 264 miliony osób, ale uwaga! Mowa jedynie o pacjentach zdiagnozowanych.[1] WHO podaje, że zaburzenia psychiczne i behawioralne (szczególnie po pandemii COVID-19) stanowią poważny problem zdrowotny całej populacji i należy je zaliczyć do chorób przewlekłych o największym rozpowszechnieniu na wszystkich kontynentach. To właśnie depresja jest najczęściej utożsamiana z ryzykiem samobójstwa. Potwierdzają to dane WHO. Wśród osób cierpiących na depresję nawet 80% ma myśli samobójcze, a 20-60% decyduje się podjąć próbę samobójczą.[2]

Co zatem z Polską? Czy to rzeczywiście duży problem w naszym społeczeństwie i powód do niepokoju – szczególnie jeśli chodzi o najmłodsze pokolenia? W zaledwie 6 miesięcy (I-VI 2020) liczba pacjentów w Polsce poniżej 18 roku życia, którym udzielono specjalistycznego wsparcia i u których zdiagnozowano omawiane zaburzenie psychiczne wyniosła 8970.[3] Szczególnie widoczny jest drastyczny wzrost liczby osób niepełnoletnich, dla których zrealizowano recepty na leki przeciwdepresyjne. Dla przykładu w 2018 roku liczba ta wzrosła o 113% w porównaniu do roku 2013, a w 2019 roku liczba wystawionych recept dla dzieci i nastolatków poniżej 18 roku życia wyniosła 3.8 miliona. Statystyki naprawdę przerażają, a depresja u nastolatków to poważny problem współczesnej cywilizacji![4]

Warto również zaznaczyć, że w 85% przypadków, depresji towarzyszą inne problemy zdrowotne (np. uzależnienia różnego rodzaju). U 30% z nich diagnozuje się aż 4 lub więcej dodatkowych schorzeń.[5]

CZEGO NIE MÓWIĆ OSOBIE Z DEPRESJĄ? – 10 ZAKAZANYCH ZDAŃ

Z zaburzeniem tym bardzo często wiąże się stygmatyzacja, która hamuje proces trafnej diagnozy i leczenia. Niestety pomimo łatwego dostępu do rzetelnej wiedzy i sprawdzonych źródeł informacji, mity i fałszywe przekonania na temat depresji wciąż krążą w społeczeństwie. I tym właśnie się zajmiemy – obalaniem złudnych przekonań o tym, co powinniśmy mówić do osoby chorej na depresję.

Powyższe zdania, to tak naprawdę początek góry lodowej. Niestety zbyt wiele osób uważa, że wystarczy zająć myśli czymś innym (np. sportem, spotkaniami towarzyskimi, książką, filmem), a wszystkie problemy znikną. Inni z kolei definiują ten stan, jak zwykłe rozleniwienie, użalanie się nad swoim życiem i brak pomysłu na siebie. Mąż po powrocie z pracy od razu kładzie się do łóżka? Dziecko ucieka ze szkoły albo nieustannie szuka wymówki, żeby nie wstawić się o 8⁰⁰ w klasie? Nie, to nie może być depresja, przecież to zwykły ,,leń’’, którego wystarczy przegonić z głowy – pomyśli wiele osób. Tylko, czy na pewno przedłużający się obniżony nastrój i brak aktywności powinniśmy traktować z przymrużeniem oka?

Depresja to poważny stan chorobowy, który lubi powracać i rosnąć w siłę. Zlekceważone objawy depresji i brak leczenia zwiększają ryzyko samobójstwa u chorego. I o tym powinniśmy zawsze pamiętać.

POMOC OSOBIE CHOREJ NA DEPRESJĘ – CO MOŻESZ ZROBIĆ?

Depresja to choroba, dlatego, jak każda inna powinna być objęta specjalistycznym leczeniem. Leczenie polega tylko na przyjmowaniu silnych leków antydepresyjnych. To kolejny, głęboko zakorzeniony mit o depresji i skutecznych sposobach jej leczenia. W rzeczywistości wstępna diagnoza to początek długiego procesu leczenia, który opiera się głównie na pomocy lekarza psychiatry i/lub psychoterapeuty.

Wspieraj – Nie krytykuj, nie pouczaj i nie oceniaj.

Obserwuj – Nie ignoruj.

Zachęcaj do skorzystania ze specjalistycznej pomocy – Nie mów, że to samo minie.

Nie uciekaj – Bądź.

Postaraj się zapamiętać, czego nie mówić osobie z depresją. Czasami lepiej posiedzieć w milczeniu niż wypowiedzieć słowa, które tylko pogłębią smutek i cierpienie chorego. Zobacz, na czym polega psychoterapia i kto może z niej skorzystać? Pogłębiaj wiedzę w temacie najczęstszych zaburzeń psychicznych i miej zawsze ,,otwarty umysł’’ na zmianę fałszywych przekonań.

Źródła:

• D. Burns ,,Radość życia, czyli jak zwyciężyć depresję’’, Zysk i S-ka, 2022.
• Jęczmińska, Depresja nastolatka. Kompendium wiedzy dla rodziców, dostęp 29.10.2021
• Kotlarek ,,Depresja, czyli gdy każdy oddech boli’’, Sensus, 2021

[1] World Health Organization, dostęp: https://www.who.int/es/home/search/1?indexCatalogue=genericsearchindex1&searchQuery=depresión&wordsMode=AnyWord&orderBy=Newest

[2] World Health Organization ,,Preventing suicide. A global imperative’’, dostęp: https://www.who.int/publications/i/item/9789241564779

[3] Internetowy Serwis Rzeczypospolitej Polskiej (gov) ,,Badania i dane’’, dostęp: https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/zestawienia/liczba-pacjentow-ktorym-udzielono-swiadczenia-z-rozpoznaniem-depresji

[4] Internetowy Serwis Rzeczypospolitej Polskiej (pacjent.gov.pl) ,,Profilaktyka’’, dostęp: https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/kiedy-smutek-jest-choroba

[5] Kancelaria Senatu, Biuro Analiz, dokumentacji i Korespondencji ,,Zdrowie psychiczne w Unii Europejskiej’’, Warszawa 2019, dostęp: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/175/plik/ot-674_zdrowie_psychiczne.pdf