Spis treści:

1. Zaburzenia nerwicowe – podstawowe informacje.
2. Gzie szukać przyczyn zaburzeń lękowych?
3. Typowe objawy zachowań nerwicowych.
4. Rodzaje zachowań nerwicowych – Klasyfikacja ICD-10.
5. Psychoza a zaburzenia nerwicowe – Czym się różnią?
6. Podejrzewam u siebie nerwicę – do kogo zwrócić się o pomoc?

Zaburzenia nerwicowe podstawowe informacje

Zaburzenia lękowe to zakłócenia funkcjonowania w sferze emocjonalnej (psychicznej) najczęściej połączone z patologicznym zachowaniem. Wróćmy jednak do podstaw…

Lęk podobnie, jak inne emocje to jedna z reakcji organizmu na zaistniałą sytuację. Wciąż wiele osób błędnie dokonuje schematycznego podziału emocji na te pozytywne i negatywne. Te, które kojarzą się nam z przyjemnymi odczuciami, klasyfikowane są w grupie pożądanych emocji i sprzyjających rozwojowi. Natomiast uczucia takie, jak lęk, gniew, zaskoczenie, strach czy też wstręt nazywane są negatywnymi doświadczeniami i niepotrzebnymi w życiu człowieka. Nic bardziej mylnego, gdyż to właśnie takie emocje, jak strach, obawa, czy też lęk mogą stanowić sygnał ostrzegawczy przed zbliżającym się zagrożeniem (niebezpieczeństwem) lub mobilizować do działania.

Przykładowo lęk i obawy przed wystąpieniem na konferencji mobilizują organizm do lepszego przygotowania się do prezentacji, motywują do działania i ,,popychają’’ do rozwoju. To właśnie te emocje sprawiają, że pracownik przełamuje bariery, przeskakuje kolejną poprzeczkę, przystosowuje się do nowych warunków, aby w rezultacie osiągnąć sukces. Kiedy zatem emocje te stają się niebezpieczne? Kiedy lęki przyjmują postać zaburzeń nerwicowych? Dzieje się tak wówczas, gdy zaczynają dominować w codziennym życiu człowieka. Kiedy organizm znajduje się od dłuższego czasu w nieustannym napięciu, nawet wówczas, gdy sytuacja nie wskazuje na zagrożenie. Irracjonalne zachowanie, które wynika z nieuzasadnionego poczucia niepokoju, zaburza codzienne funkcjonowanie człowieka. Nierzadko zakłóca to udział w życiu społecznym i utrzymanie właściwych relacji w sferze prywatnej i zawodowej.

Co jeszcze warto wiedzieć? Zaburzenia nerwicowe charakteryzują się najczęściej zachowanym sądem realizacyjnym. Oznacza to, że chory ma zachowany krytycyzm. Zdaje sobie sprawę z racjonalności lub absurdalności swoich objawów (np. natręctw). Przeżywany lęk wyzwala dodatkowe zaburzenia o podłożu psychicznym, których skutki odczuwane są w całym organizmie. Lęk jest więc swego rodzaju punktem zapalnym, który stanowi początek innych objawów zaburzenia (np. problemów ze snem, dolegliwości bólowych).

Gdzie szukać przyczyn zaburzeń lękowych?

TYPOWE OBJAWY ZACHOWAŃ NERWICOWYCH

Zachowania nerwicowe manifestują się na wiele różnych sposobów. Najczęściej jest to korelacja objawów somatycznych (fizycznych), psychicznych (emocjonalnych) i poznawczych o różnym nasileniu. Wśród nich z pewnością należy wymienić:

1. Objawy somatyczne (inaczej objawy odczuwalne na ciele):

• przyśpieszony oddech, napady afektywnego bezdechu, ucisk w klatce piersiowej, zaburzenia mowy;
• kołatanie serca;
• ucisk w gardle;
• bóle głowy, zawroty głowy;
• mdłości, ból żołądka;
• drżenie mięśni, kończyn, głosu, zaburzenia równowagi, drgawki przypominające napady padaczkowe;
• porażenie narządów ruchu lub jakiejś części ciała, poczucie odrętwienia, osłupienia, brak czucia;
• zaburzenia wzroku lub słuchu;
• uderzenia gorąca, wzmożona potliwość;
• zaburzenia seksualne (np. problemy z erekcją, przedwczesny wytrysk).

2. Objawy zaburzające sferę poznawczą:

• natrętne myśli;
• zaburzenia koncentracji, uwagi i kłopoty z pamięcią;
• natręctwa ruchowe;

3. Zaburzenia psychiczne:

• fobie, a więc obsesyjny lęk przed ludźmi, zwierzętami, substancjami, zjawiskami, przedmiotami, sytuacjami;
• nagłe napady lęku;
• trudny do interpretacji niepokój charakteryzujący się uporczywością;
• poczucie przygnębienia, osamotnienia, inności, braku zrozumienia i poirytowania;
• wycofanie, brak motywacji do działania, apatia;
• reakcje emocjonalne nieadekwatne do zaistniałego bodźca lub sytuacji;
• zaburzenia snu (bezsenność, koszmary senne);
• zanik zdolności odczuwania radości i przyjemności.

Psychoza a zaburzenia nerwicowe - czym się różnią?

Zachowania nerwicowe bardzo często przyrównywane są do psychozy. Jest to zupełnie inny typ zaburzenia psychicznego. Jak wspomnieliśmy wyżej, zaburzenia nerwicowe cechuje kontakt człowieka z rzeczywistością, a więc świadomość irracjonalnego zachowania oraz zachowany krytycyzm wobec swoich objawów. Nierzadko towarzyszą temu mechanizmy obronne. Warto również zaznaczyć, że różnego rodzaju zachowania nerwicowe najczęściej pozostają w granicach akceptowanych społecznie i nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia osoby, a jedynie (w zależności od nasilenia symptomów) zakłócają jego funkcjonowanie.

Zupełnie inaczej osoba zachowuje się podczas epizodu psychozy, nazywanego ,,stanem psychotycznym’’. Psychoza jest to poważne zaburzenie w postrzeganiu rzeczywistości. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma więc ogromny problem z oddzieleniem prawdy od fikcji. Przebywa w świecie absurdów w otoczeniu fałszywych przekonań, obrazów, zapachów, dźwięków i zdarzeń. Głęboko wierzy w wytwory swojej wyobraźni, przez co jej odbiór rzeczywistości jest upośledzony. Skutki epizodów psychozy mogą być niebezpieczne dla chorego lub otoczenia. Nie sposób również pominąć pojawiających się u chorego np. ze schizofrenią urojeń i/lub halucynacji. Więcej na temat charakterystycznych objawów psychozy, jej przyczyn, przebiegu i typów zaburzeń psychotycznych przeczytasz tutaj.

Rodzaje zachowań nerwicowych – Klasyfikacja ICD-10.

Do zaburzeń nerwicowych zaliczamy:

• Zaburzenia lękowe w postaci fobii.
  Przykłady: fobia społeczna (lęk przed ludźmi), agorafobia (lęk przed tłumami i miejscami publicznymi, zwłaszcza zatłoczonymi), akrofobia (lęk przed przebywaniem na dużych wysokościach), arachnofobia (lęk przed pająkami), awiatofobia (lęk przed lataniem samolotem), hemofobia (lęk przed widokiem krwi, badaniem laboratoryjnym i skaleczeniem), zoofobia (lęk przed zwierzętami), klaustrofobia (lęk przed przebywaniem w małych, zamkniętych pomieszczeniach), gemofobia i bakteriofobia (patologiczny lęk przed zarazkami, bakteriami, chorymi ludźmi, nieczystościami, zakażeniem oraz infekcją), homofobia (strach wobec osób homoseksualnych).
• Zaburzenia obsesyjno kompulsyjne (dawniej nazywane nerwicą natręctw).
  Przykłady: Częste mycie rąk i patologiczne dbanie o czystość i dezynfekcję, obsesyjne myśli o higienie i zdrowiu (lęk przed zarazkami i chorobą), obsesyjna potrzeba utrzymania porządku, natrętna kontrola i sprawdzanie, niezrozumiałe rytuały, które trzeba wykonać, aby uniknąć nieszczęścia, natrętne impulsy i myśli krążące wokół obscenicznych, agresywnych i nieakceptowanych społecznie zachowań (np. obnażania się, uderzenia kogoś w twarz).
• Zachowania nerwicowe jako reakcja na silny stres.
  Przykłady: trauma, zespół stresu pourazowego, zaburzenia adaptacyjne (również zaburzenia adaptacyjne dzieci)
• Zaburzenia dysocjacyjne.
  Przykłady: amnezja dysocjacyjna, fuga dysocjacyjna, osłupienie, trans i opętanie, drgawki dysocjacyjne, dysocjacyjne zburzenia ruchu, zaburzenie dysocjacyjne tożsamości.
• Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną.
  Przykłady: zaburzenia somatyzacyjne (liczne skargi na dolegliwości bólowe), zaburzenia hipochondryczne (uporczywe myślenie o chorobie i przekonanie osoby, że cierpi na poważną chorobę somatyczną, która ma wpływ na jej zdrowie i może zagrażać życiu), bóle psychogenne (przewlekłe i systematyczne odczuwanie silnych bólów np. głowy, kręgosłupa, brzucha, które nie wynikają z chorób somatycznych).

Podejrzewam u siebie nerwicę – do kogo zwrócić się o pomoc?

Zastanawiasz się, kto leczy nerwicę? Jak sprawdzić, czy faktycznie Ty lub bliska Ci osoba cierpi na zaburzenia nerwicowe? Podstawą diagnostyki zaburzeń lękowych jest wnikliwy wywiad z pacjentem, który może być uzupełniony poprzez rozmowę z rodziną. Pamiętaj, że nerwica to zaburzenie psychiczne, dlatego leczenie opiera się w głównej mierze na terapii z doświadczonym psychologiem lub psychoterapeutą. Nieleczone zachowania nerwicowe mogą trwać latami, a nawet całe życie. Bagatelizowanie problemu i próba jego tuszowania w otoczeniu z pewnością nie sprawią, że zaburzenie samoistnie zniknie.

Leczenie nerwicy to złożony proces, w którym nierzadko łączy się farmakoterapię z psychoterapią i psychoedukacją. Motywujący dla każdej osoby zmagającej się z zaburzeniem nerwicowym powinien być fakt, że kompleksowe leczenie przynosi bardzo dobre rezultaty. Jeśli więc doświadczasz zachowań nerwicowych, które są powodem cierpienia, smutku, dyskomfortu psychicznego, dolegliwości somatycznych i wpływają na podejmowane przez Ciebie decyzje, to nie czekaj. Umów się na konsultację ze specjalistą. Na Zaufanym Terapeucie znajdziesz psychoterapeutę, który pomoże Ci ustalić właściwą ścieżkę leczenia.

Źródła:

• Wayne K. i in., Obsessive-Compulsive Disorder, Psychiatr Clin N Am 37 (2014) 257–267Kuty-Pachecka M., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne o charakterze seksualnym. Definicja, modele i terapia poznawczo-behawioralna, 2021
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_nerwicowe
• Southern Health & Social Care Trust, Nieśmiałość i fobia społeczna. Poradnik samopomocy, dostęp 01.11.2021
• Anna Potoczek, Psychiatria Polska, Fobia społeczna - zarys koncepcji zaburzenia, 2005, tom XXXIX, numer 4, strony 629-639
• emocje.pro, Lęk społeczny, dostęp 01.11.2021