Psychoterapia psychodynamiczna to jedna z form terapii, która jak sama nazwa wskazuje, opiera się na dynamice przeżyć psychicznych. Zgodnie z jej założeniami podstawą wystąpienia objawów zaburzenia są nieświadome popędy. W słowie ,,dynamika’’ kryje się każda ze stron biorąca udział w spotkaniach. Współpraca między terapeutą a pacjentem jest tu kluczowa i ma wpływ na efekty działań. Ten rodzaj działań wykorzystywany jest najczęściej w terapii osób cierpiących na różnego rodzaju zaburzenia i choroby psychiczne (np. depresję, lęki, zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości). Na czym dokładnie polega terapia psychodynamiczna i jak przebiega? Komu pomagają sesje terapeutyczne i jaka jest rola terapeuty?

PSYCHOTERAPIA PSYCHODYNAMICZNA – CO TO JEST, NA CZYM POLEGA?

Każda z form psychoterapii ma na celu znalezienie faktycznego źródła problemów pacjenta. Problemy te mogą przybierać różny charakter, stany i znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie oraz relacje z otoczeniem. Psychoterapia psychodynamiczna opiera się w głównej mierze na rozmowie uczestników spotkań. Pacjent dzieli się z terapeutą informacjami o problemie, z którym się boryka i z którym chce się zmierzyć. Terapeuta dostosowuje swój tor działań do sytuacji, której pacjent doświadcza. 

Terapia psychodynamiczna z założenia opiera się na takich samych zasadach, jak klasyczna psychoanaliza. Co to oznacza w praktyce? Pacjent mówi o swoich lękach i problemach – terapeuta słucha i interpretuje słowa, prowadząc pacjenta w głąb jego psychiki i trudnych do zrozumienia, skomplikowanych biegów wydarzeń. Nurt psychodynamiczny działa na podstawie założenia, że psyche człowieka to oprócz świadomych i racjonalnych zachowań również podświadome pragnienia, dążenia, popędy i potrzeby. W każdym człowieku możemy doszukać się działania nieświadomych sił. Wpływają one na nasz sposób postrzegania otoczenia, postępowanie, postawę życiową oraz podejmowane decyzje.      

Z większością problemów radzimy sobie na bieżąco. Są one ulokowane w świadomej części naszego umysłu. ,,Przetrawiamy’’ trudne sytuacje i zdarzenia, których doświadczyliśmy. Jeśli gruntownie nie wpłynęły na nasze życie – szybko o nich zapominamy. Inne zaś traktujemy jako kolejne, ważne doświadczenie i życiową lekcję. To jednak nie wszystko. Zdarza się, że problem jest na tyle ciężki, że nie czujemy się na siłach, aby się z nim rozprawić. Wówczas ,,spychamy’’ go do nieświadomości, jakoby problem nigdy nie zaistniał. Niestety zepchnięte doświadczenia nie znikają. Zostają uśpione i przybierając charakter nieprzepracowanego problemu – konfliktu psychologicznego. W rezultacie mechanizm takiego postępowania nie chroni nas przed stanami załamania, a rzutuje na całe przyszłe życie. Uczestnictwo w terapii to wydobycie na zewnątrz poprzez rozmowę z terapeutą skrywanych potrzeb i popędów oraz uporanie się z pewnymi utartymi schematami myślenia, które bardzo często pacjent pogłębiał w sobie przez wiele lat.

JAKI JEST CEL TERAPII PSYCHODYNAMICZNEJ? – JAK WYGLĄDAJĄ SPOTKANIA W PRAKTYCE?

Istotnym celem pracy na terapii psychodynamicznej jest zrozumienie przez pacjenta nieświadomych przyczyn problemu i cierpienia, aby móc zyskać większy wpływ na swoje zachowania i zmianę systemu przekonań. Dopóki człowiek nie uświadomi sobie źródeł powstania cierpienia, dopóty będą one przyczyną kolejnych, umacniających się lęków. Udział w terapii psychodynamicznej ma zmotywować chorego do modyfikacji charakteru oraz wyrobienia w sobie umiejętności radzenia sobie z nieprawidłowymi reakcjami.

Nierzadko zjawisko to wiąże się z doświadczeniami z dzieciństwa. Podejście psychodynamiczne przyjmuje założenie, że to właśnie relacje z ważnymi dla dziecka osobami wpłynęły na jego osobowość w życiu dorosłym. Jak wiemy, w praktyce mówienie o przeszłości (szczególnie traumatycznym dzieciństwie i zaburzonych relacjach z rodzicami) to ciężki dla pacjenta temat. W oczach doświadczonego terapeuty każdy opór i niechęć pacjenta to największe źródła informacji o rozmówcy. Mimo to terapeuta nie dąży ,,na siłę’’ do przełamywania milczenia i burzenia przeszkód. Nieprawidłowe postępowanie, przymus i zbytni nacisk mogą wywołać niechęć i opór u pacjenta, a specjalista straci zaufanie w oczach chorego.

Budowanie właściwej relacji między uczestnikami spotkań, a więc specjalistą a rozmówcą, to jeden z najważniejszych elementów wpływających na skuteczność terapii. Nawiązanie pozytywnej relacji, dialogu i porozumienia terapeutycznego to ogromne wsparcie i motywacja dla chorego. Dzięki takim działaniom pacjent zaczyna odkrywać, rozumieć i uświadamiać sobie sposoby odbierania i kreowania przez niego rzeczywistości – zarówno tej zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Szczera rozmowa pomaga pacjentowi zbudować zupełnie inną interpretację zdarzeń. To spojrzenie na dotychczasowe doświadczenia życiowe lub problem z nieznanej perspektywy. Aby cel ten został osiągnięty, niezbędne są: zaufanie, wiara w sens terapii, motywacja (nawet minimalna), rozmowa i regularność spotkań.
 

TERAPIA PSYCHODYNAMICZNA – DLA KOGO JEST SKUTECZNA?

Terapia psychodynamiczna jest zalecana i uważana za niezwykle skuteczną w przypadku różnych zaburzeń psychicznych i problemów, które wynikają z braku wewnętrznej motywacji do realizacji osobistych potrzeb. Nierzadko również łączy się ją z leczeniem szpitalnym lub farmakologicznym. Stanowi wówczas istotne wsparcie w leczeniu poważnych chorób lub zaburzeń o podłożu psychicznym. Możemy tutaj wymienić, takie stany, jak:

• depresja,
• lęki (w tym: nerwice lękowe, zespół lęku napadowego lub uogólnionego),
• zaburzenie życia seksualnego,
• nieprawidłowe relacje z bliskimi i w kontaktach społecznych,
• zaburzenia osobowości (osobowość paranoiczna, schizoidalna, lękliwa, anankastyczna, zależna, borderline),
• przewlekły stres, zespół stresu pourazowego,
• zaburzenia odżywiania (anoreksja, zespół nocnego jedzenia, napady objadania się, bulimia, zespół przeżuwania, jedzenie kompulsywne), 
• uzależnienie (wyłącznie po zakończonej terapii uzależnień i minimum kilku miesiącach bez spożywania substancji uzależniających np. alkoholu, narkotyków),
• zaburzenia nastroju (napady złości, zaburzone poczucie własnej wartości i samoakceptacji). 

ROLA PSYCHOTERAPEUTY W TERAPII PSYCHODYNAMICZNEJ

Niektórzy błędnie przyrównują terapię psychodynamiczną do spotkania na sali rozpraw. Traktują terapeutę, jak sędziego, który słucha występków i słów obronnych, notuje i bacznie przygląda się zachowaniu przesłuchiwanego.

Owszem psychoterapeuta słucha, ale nie jest sędzią, który po zebraniu wszystkich informacji orzeka o winie lub niewinności. Nie jest to również doradca prawny, który sugeruje lub doradza swojemu klientowi. Nie podejmuje się oceny działań mówcy oraz krytyki i nagany. Unika umoralnia i podziału czynów pacjenta na karygodne lub godne pochwały. Słucha, analizuje i rozumie sytuację z punktu widzenia swojego pacjenta. To człowiek, który nie zafałszowuje rzeczywistości, a wchodzi w subiektywny świat chorego. Dąży do tego, aby jego pacjent skonfrontował się z prawdą i wyszedł z całej sytuacji zwycięsko. Pacjent mówi szczerze i otwarcie. Psychoterapeuta słucha. Podąża ścieżkami rozmówcy w jego tempie, aby po przejściu wyboistej drogi mógł znaleźć motywację do działania. Szczera relacja to istotne narzędzie zmiany dla chorego i najlepsze odwzorowanie jego wzorców relacji z osobami z otoczenia.
 

ILE TRWA TERAPIA PSYCHODYNAMICZNA

Terapia psychodynamiczna to cykl systematycznych spotkań (ok. 1 – 2 razy w tygodniu). Prowadzi je zawsze ten sam terapeuta (pomijając szczególne sytuacje, w których konieczne jest zastąpienie specjalisty innym prowadzącym). Najczęściej są to około jednogodzinne sesje.

Terapia psychodynamiczna przebiega etapowo, a czas trwania całego procesu ustalany jest indywidualnie. Każdy pacjent to istota unikatowa, niepowtarzalna osobowość i odrębna historia. To czy terapia przybierze formę długo- czy krótkoterminową uzależniona jest od potrzeb pacjenta i jego osiągnięć w procesie modyfikowania patologicznych zachowań. W niektórych przypadkach i poważnych zaburzeniach konieczna jest terapia długoterminowa (trwająca nawet 5 lat).  

TERAPIA PSYCHODYNAMICZNA I JEJ SKUTECZNOŚĆ

Stworzone przez Z. Freuda podejście psychodynamiczne kładzie ogromny nacisk na dynamiczne siły kierujące osobowością człowieka i wystąpienia możliwych konfliktów między nimi. I to właśnie sprzeczne dążenia poszczególnych warstw osobowości skutkują powstawaniem zaburzeń lękowych i problemów w relacjach z innymi ludźmi. Dlaczego warto poprosić o wsparcie i wziąć udział w sesjach terapeutycznych? Choć każdy nurt psychoterapii wskazuje na inne metody dążenia do ich realizacji, to na podstawie wiarygodnych badań naukowych i wysokiej skuteczności terapii psychodynamicznej możemy stwierdzić, że stanowi ona jedną z bardziej efektywnych form pracy z pacjentem.