Zaburzenia odżywiania klasyfikowane są w grupie zaburzeń psychicznych. Nie jest to zjawisko obce społeczeństwu. O anoreksji czy też bulimii słyszał prawie każdy nastolatek i osoba dorosła. To zdecydowanie najczęściej występujące dwa rodzaje zaburzeń odżywiania, ale tuż obok nich znajdują się inne, równie niebezpieczne schorzenia, które wymagają leczenia. Zaburzenia jedzenia oraz uporczywe myśli z tym związane prowadzą chorego do labiryntu, z którego sam nie potrafi się wydostać. Ogólna znajomość objawów i rodzajów zaburzeń odżywiania to cenna wiedza dla każdego człowieka, bo choć problemy te dotykają najczęściej osoby młode, to tak naprawdę mogą wystąpić u każdego.

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Zaburzenia odżywiania – co to jest?
2. Czynniki ryzyka – gdzie szukać przyczyn choroby?
3. Jakie są najczęściej występujące rodzaje zaburzeń odżywiania i ich objawy?
4. Jak uwolnić się z pułapki uporczywych myśli i zachowań? – terapia zaburzeń odżywiania.

ZABURZENIA ODŻYWIANIA – CO TO JEST?

Zaburzenia odżywiania to choroba o określonych objawach i przebiegu. Jest to zaburzenie łaknienia o podłożu psychicznym. Mechanizmy działania zaburzenia bardzo często są niezrozumiałe nie tylko dla otoczenia, ale i samego chorego. Większość zachowań bowiem (np. wywoływanie wymiotów, objadanie się) to czynności kompulsywne. Co to oznacza? Osoba, pomimo iż odbiera te czynności, jako niechciane, to powtarza je i nie potrafi ich opanować. Warto pamiętać, że zaburzenia odżywiania bardzo często ,,przyciągają’’ do siebie inne niebezpieczne schorzenia. Osoby te mogą borykać się z depresją, lękami, samookaleczeniem lub różnego rodzaju uzależnieniami. Nieleczony problem może doprowadzić do tragedii (np. próby samobójczej), dlatego niezbędna jest pomoc specjalisty, szybka diagnoza i podjęcie leczenia.

Niestety zaburzenia odżywiania nierzadko traktowane są jako jedynie jeden z etapów życia człowieka (szczególnie w okresie dojrzewania). Bunt nastolatka, chęć zaimponowania w towarzystwie rówieśników lub starszej młodzieży, wpasowanie się w panujące trendy, burza hormonów. Wszystkie te czynniki sprawiają, że rodzice i inne osoby z otoczenia mogą błędnie interpretować pewne zachowania u nastolatka. Towarzyszące dojrzewaniu różne (niekoniecznie właściwe) zachowania definiowane są przez wiele osób, jako coś zupełnie normalnego – kolejne doświadczenie i krok ku dorosłości. Jednak zaburzenia jedzenia i często towarzyszące im inne problemy (np. depresja) to nie jest coś, z czego się tak po prostu ,,wyrasta’’ i zapomina. Jest to poważne, mające przykre konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego schorzenie, które może skończyć się śmiercią.

CZYNNIKI RYZYKA – GDZIE SZUKAĆ PRZYCZYN ZABURZENIA?

Musisz wiedzieć, że zaburzenie odżywiania to nie jest świadomy styl życia człowieka. Jest to choroba o podłożu psychicznym, która wymusza na osobie dalsze angażowanie się w pewne zachowania żywieniowe. Świadome wybory zastępowane są uczuciem przymusu. To sposób na szukanie poczucia bezpieczeństwa, ucieczkę od rzeczywistości i radzenie sobie z problemami. Błędem jest więc myślenie, że zaburzenia odżywiania stanowią jedynie restrykcyjny rodzaj diety i nadmierne skupienie się na swojej wadze i sylwetce.

Każdy rodzaj zburzenia odżywiania to bardzo niebezpieczny problem o podłożu psychicznym. Za jego powstanie może odpowiadać wiele czynników – nie tylko powszechne propagowanie trudnego do osiągnięcia wzorca piękna. I choć do dziś nie udało się jednoznacznie określić konkretnych przyczyn występowania różnych zaburzeń odżywiania, to wielce prawdopodobne, że jest to korelacja różnych czynników wyzwalających zaburzenie (np. stres, uwarunkowania genetyczne, występowanie innych zaburzeń psychicznych, nieprawidłowe relacje rodzinne, ukształtowany nieprawidłowy obraz siebie, niska samoocena, odchudzanie się i stosowanie eksperymentalnych diet, presja społeczna, gloryfikowanie pięknego ciała itp.).
 

JAKIE SĄ NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE RODZAJE ZABURZEŃ ODŻYWIANIA I ICH OBJAWY?

ANOREKSJA (ANOREXIA NERVOSA)

Jadłowstręt psychiczny należy do grupy specyficznych zaburzeń odżywiania. Istotą anoreksji jest bardzo niska masa ciała wynikająca z ograniczania spożywania pokarmów i zmniejszania ich kaloryczności. Zaburzony obraz własnego ciała i błędne postrzeganie siebie wywołują paniczny strach i lęk przed przybraniem na wadze. Jest to zagrażające życiu, niezwykle niebezpieczne zaburzenie, które wymaga leczenia. Osoba pozostawiona bez pomocy może bowiem nie tylko doświadczać poważnych powikłań zdrowotnych, ale po prostu zagłodzić się na śmierć.

Przeczytaj więcej szczegółowych informacji o charakterystycznych objawach, przebiegu i leczeniu anoreksji.

BULIMIA (BULIMIA NERVOSA)

Bulimia podobnie, jak anoreksja, należy do grupy specyficznych zaburzeń psychicznych. Jest to nawracające odczuwanie przymusu jedzenia (,,wilczy apetyt’’), które w konsekwencji prowadzi do ataków bulimii. Bulimia nervosa to przewlekłe schorzenie, które wymaga specjalistycznego leczenia. Charakteryzuje się powtarzającymi się epizodami pochłaniania ogromnej ilości wysokokalorycznych produktów żywieniowych. Posiłek kończy się prowokowaniem wymiotów (przeczyszczaniem) lub rzadziej, narzucaniem sobie restrykcyjnej diety.

Dowiedz się więcej na temat objawów, przebiegu i sposobów leczenia bulimii.

KOMPULSYWNE OBJADANIE SIĘ

Kompulsywne, inaczej patologiczne objadanie się na pierwszy rzut oka kojarzy się z bulimią. Istotną różnicą obu tych rodzajów zaburzeń odżywiania jest to, że w przypadku kompulsywnego objadania się po epizodach jedzenia nie następuje prowokowanie wymiotów lub przeczyszczanie się za pomocą środków (leków) przeczyszczających. Osoba zazwyczaj kompensuje swoje uprzednie zachowanie poprzez stosowanie głodówki i skrupulatne kontrolowanie kalorii. Kompulsywne objadanie się to całkowita utrata kontroli w czasie spożywania posiłków (najczęściej w samotności) i jedzenie do momentu odczuwania dyskomfortu fizycznego.

ORTOREKSJA

Orthorexia nervosa jest to nowy rodzaj zaburzenia odżywiania. Charakteryzuje się chorobliwym skupieniem uwagi na spożywaniu zdrowego jedzenia i całkowitym wyeliminowaniu z diety modyfikowanych produktów. Bardzo często zaburzeniu temu towarzyszy duża aktywność fizyczna i nadmierna dbałość o kondycję fizyczną.

Zdrowe odżywianie to zachowanie i nawyki, które powinniśmy rozpatrywać pozytywnie. Jednak, gdy zdrowa dieta przeradza się w obsesję na punkcie odżywiania, uporczywym myśleniu o jedzeniu oraz lękiem przed konkretnymi produktami (składnikami), wówczas mówimy o zaburzeniu, które wymaga konsultacji ze specjalistą. Należy pamiętać, że najważniejszym celem osoby cierpiącej na ortorexie nie jest chudnięcie poprzez liczenie kalorii i ograniczanie ilości spożywanych pokarmów. Jest to wdrażanie w życie diety eliminacyjnej (często ubogiej w wartości odżywcze), która może doprowadzić do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.

OTYŁOŚĆ

Otyłość to rodzaj zaburzenia odżywiania, który jest plagą krajów wysokorozwiniętych. To choroba cywilizacyjna, która bez wątpienia stanowi problem społeczny. Patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka najczęściej prowadzi do powikłań zdrowotnych i pojawiania się zagrażających życiu chorób (np. choroby serca, cukrzycy typu 2, choroby nerek, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego).

Oprócz pięciu wymienionych wyżej zaburzeń odżywiania diagnozowane są również inne, rzadziej występujące, choć równie niebezpieczne zaburzenia jedzenia. Możemy tu wymienić na przykład:

• Pica – jedzenie rzeczy, które powszechnie uważane są za niejadalne np. ziemi, lodu, włosów, kredy, mydła, środków chemicznych.
• Zespół jedzenia nocnego – spożywanie przynajmniej połowy dziennej porcji jedzenia w porze wieczornej lub nocnej (po godzinie 1900). Osoby te bardzo często cierpią na zaburzenia snu, a rano nie pamiętają nocnych epizodów jedzenia.
• Zespół przeżuwania – objawia się wielokrotnym, nawykowym cofaniem się z żołądka niedawno połkniętego pokarmu. Zwracanie przyjętego pokarmu jest mimowolne. Oznacza to, że osoba nie prowokuje wymiotów, a reakcja nie jest poprzedzona mdłościami.

Objawy zaburzeń odżywiania różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia. Jest jednak kilka charakterystycznych symptomów, które mogą stanowić jasny sygnał ostrzegawczy dla bliskich. Do takich objawów możemy zaliczyć:

• rezygnacja ze wspólnego jedzenia na rzecz spożywania posiłków w samotności;
• wykluczenie z codziennej diety konkretnej grupy produktów i składników oraz nadmierne skupienie się na liczeniu kalorii każdego posiłku;
• pogorszenie nastroju, niekontrolowanie emocji, wycofanie społeczne, smutek, objawy depresji;
• niezadowolenie z własnego wyglądu, niska samoocena;
• częste ważenie się;
• praktykowanie różnych form aktywności fizycznej oraz częste przechodzenie na diety;
• ukrywanie sylwetki pod ubraniami (noszenie za dużych ubrań, ubieranie się na tzw. ,,cebulkę’’);
• zatrzymanie miesiączki, pogorszenie stanu skóry, włosów, uzębienia i paznokci;
• skarżenie się na dolegliwości fizyczne (np. bóle brzucha, głowy).
   

JAK UWOLNIĆ SIĘ Z PUŁAPKI UPORCZYWYCH MYŚLI I ZACHOWAŃ? – TERAPIA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA

Nieprawidłowe postrzeganie swojego ciała i wprowadzanie szkodliwych dla zdrowia nawyków żywieniowych to postępujący proces, który bardzo szybko może doprowadzić do powstania poważnej choroby. Żaden rodzaj zaburzenia odżywiania nie jest zdrowym trybem życia i niegroźnym doświadczeniem w życiu człowieka. To przewlekłe zaburzenie i obsesyjne działania bez względu na konsekwencje zdrowotne. Jest to złożony problem, do którego bardzo często chory się nie przyznaje. Dlatego tak ważna jest czujność otoczenia, znajomość zagrożeń związanych ze współczesnym stylem życia i pierwszych niepokojących objawów zaburzeń odżywiania.

To powszechny problem w społeczeństwie i niestety wzrastające statystyki wskazują na to, że walka z tym podstępnym zaburzeniem psychicznym przeniesie się również na kolejne pokolenia. Szybka diagnoza może zapobiec silnemu utrwaleniu nieprawidłowych nawyków i schematów myślenia, zminimalizować powikłania zdrowotne i znacząco wpłynąć na cały przebieg wielokierunkowego leczenia. Pamiętaj, że leczenie wszystkich rodzajów zaburzeń odżywiania to nie tylko zmiana sposobu żywienia, zbilansowana dieta i dążenie do uzyskania optymalnej masy ciała. To wielokierunkowe działania, w które zaangażowanych jest nierzadko kilku specjalistów (np. lekarz rodzinny, psychoterapeuta, dietetyk, psycholog).

Jeśli problem ten dotyczy Ciebie lub bliskiej osoby nie zwlekaj z decyzją o pomoc. Lekarz pierwszego kontaktu, psychoterapeuta specjalizujący się w leczeniu zaburzeń odżywiania, psycholog, psychiatra – żadna z tych osób nie odmówi Ci pomocy.

Źródła:

Zaburzenia odżywiania – kompendium studenckie Wojciech Strzelecki Marcin Cybulski Zakład Psychologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2012
Zaburzenia odżywiania- znak naszych czasów Kędra E., Piel. Zdr. Publ. 2011
Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała Juruć A., Wierusz-Wysocka B., Bogdański P., Farmacja Współczesna
Zmiana wizerunku medialnego kobiety a zaburzenia odżywiania we współczesnym świecie Strzelecki W., Cybulski M., Strzelecka M., Dolczewska-Samela A., Nowiny Lek. 2007