Pamięć to jedna z funkcji mózgu bez której prawidłowe funkcjonowanie w świecie pełnym informacji i pojęć byłoby praktycznie niemożliwe. Możemy ją przyrównać do wielkiego magazynu. Piętrzące się ku górze półki zapełniamy informacjami już od pierwszych lat życia. Budujemy wiedzę o sobie i świecie. To dzięki pamięci wiemy, kim jesteśmy i kim są nasi bliscy. Zdobywamy wiedzę o świecie, kształcimy się, rozwijamy pasje. Sprawnie działająca pamięć to złożona umiejętność, z której każdy człowiek powinien być dumny i doceniać jej wartość. Dowiedz się więcej na ten temat. Sprawdź, jakie są rodzaje pamięci i jak właściwie funkcjonuje pamięć człowieka.

Spis treści:

1. Czym jest pamięć?
2. Jakie wyróżniamy funkcje pamięci?
3. Po co człowiekowi pamięć?
4. Jakie są rodzaje pamięci?

CZYM JEST PAMIĘĆ?

Umysł człowieka to fascynujący system mechanizmów, w których pamięć odgrywa znaczącą funkcję. Strażnik ludzkiej tożsamości. Magazyn zdobytej wiedzy. Jedyna droga do skutecznego uczenia się. Źródło wspomnień. Takie określenia przychodzą na myśl o pamięci. Bo czym właściwie jest pamięć, jak nie wielkim magazynem wrażeń zmysłowych, informacji, skojarzeń, faktów i wspomnień? Dobrze działająca pamięć to podstawa satysfakcjonującego funkcjonowania we wszystkich dziedzinach życia.

Każda istota ludzka jest wyposażona w pamięć. Nie oznacza to jednak, że każdy z nas korzysta z tej umiejętności układu poznawczego na takim samym poziomie. Prawidłowy proces zapamiętywania może być zaburzony na przykład na skutek niewłaściwego zarządzania pamięcią, stosowania mało skutecznych technik rejestrowania i przywoływania informacji lub uszkodzenia mózgu.

Wiele osób szuka odpowiedzi na pytanie, czy istnieje sprawdzona instrukcja obsługi mózgu i czy człowiek może zwiększyć efektywność zapamiętywania? Odpowiedź nie jest skomplikowana, wymaga jedynie logicznego myślenia. Skoro w wyniku nieprawidłowego wykorzystania możliwości pracy naszego umysłu efektywność zapamiętywania spada, to oczywiste jest, że po wdrożeniu sprawdzonych technik zapamiętywania (mnemotechnik) jakość nauki wzrośnie. Niezbędna do tego jest więc zmiana formy uczenia się z biernego przyjmowania faktów na aktywne rejestrowanie i przetwarzanie informacji. Motywacja, kreatywne podejście do tego procesu i podejmowanie działań (ćwiczenie pamięci) to otwarta droga do znacznego zwiększenia sukcesów w nauce i pracy.

JAKIE WYRÓŻNIAMY FUNKCJE PAMIĘCI?

PO CO CZŁOWIEKOWI PAMIĘĆ?

Po co właściwie człowiekowi pamięć? Do czego potrzebna nam jest nauka imion, numerów telefonów czy definicji, skoro większość z nas ma nieograniczony dostęp do Internetu i rozbudowanej pamięci w telefonie komórkowym? Po co magazynować w umyśle wspomnienia, które przecież nie zawsze są piękne i wartościowe? Czy bez tego wszystkiego, bez tej złożonej umiejętności nie bylibyśmy szczęśliwi?

Bez pamięci nigdy nie dowiesz się, kim jesteś. Pamięć jest potrzebna człowiekowi do budowania swojej tożsamości i obrazu otaczającego go świata. To nie tylko wiedza naukowa, zbiór pojęć i faktów. To również magazyn wrażeń, odczuć, przeżytych doświadczeń i sytuacji, z którymi się utożsamiamy. To pewnego rodzaju filtr, przez który patrzymy na nasze dotychczasowe życie i otaczający nas świat. Nie da się oddzielić pamięci od emocji i uczuć. Miłość, sympatia, nienawiść, niechęć, ostrożność, zaufanie to uczucia wyższe, które przecież kształtują się w nas pod wpływem wcześniejszych doświadczeń. Wszystkie głębokie uczucia zbudowane są na pamięci zdarzeń i wspólnych przeżyć. Jeśli zapomnisz o więzi, jaka łączy Cię z potomstwem, rodzicami lub sympatią, to jak okażesz im te uczucia? Jak będzie wyglądał Twój dzień, jeśli nie będziesz przechowywać w pamięci długotrwałej twarzy bliskich i definicji ważnych pojęć wpływających na daną umiejętność (np. znajomość zasad ruchu drogowego potrzebna do prowadzenie auta)? No właśnie…

Aby lepiej zrozumieć znaczenie pamięci w życiu człowieka, najlepiej sięgnąć po konkretne przykłady. Istnieje wiele produkcji filmowych, w których głównym wątkiem jest odbudowa życia osoby dotkniętej amnezją. Niestety najczęściej są to bardzo przerysowane (czasami wręcz karykaturalne), wymyślone od pierwszej do ostatniej sceny historie, w których rażąco brak spójności i wiarygodnego odbicia rzeczywistości. Gdzie zatem szukać przykładów?

Filmy dokumentalne i reportaże to najlepsze źródła wiedzy o działaniu ludzkiej pamięci i jej roli w codziennym funkcjonowaniu. ,,Powiedz mi, kim jestem’’ to dokument przedstawiający historię Alexa, który po przebudzeniu ze śpiączki nie pamięta, kim jest i jak wyglądało jego dzieciństwo i dorosłe życie. Wiedzę o sobie buduje na podstawie wspomnień i zmagazynowanych informacji, ale nie swoich, a brata bliźniaka. Dokument ten pokazuje, jak bardzo pamięć związana jest z poczuciem niezależności, bezpieczeństwa i własnego ,,ja’’. Obserwujemy tam walkę jednego z braci o ponowne zbudowanie swojej tożsamości. To próba odzyskania przeszłości, odkrywanie cennych życiowych wartości i projektowanie przyszłości na nowo z mrocznymi historiami w tle.

Innym wartym uwagi przykładem jest fiński film oparty na faktach - ,,Człowiek bez przeszłości’’. To właśnie w tej produkcji możemy zobaczyć wątki trafnie obrazujące związek uczuć z pamięcią. Główny bohater nie tylko nie poznaje żony, lecz również odczuwa niechęć względem jej charakteru i wyglądu zewnętrznego. To tak, jakby utrata pamięci związana była z całkowitą zmianą ludzkiej osobowości i likwidacją własnego ego. Człowiek ten utracił wszystkie ,,zaprogramowane’’ w nim wartości. Zbiór doświadczeń, przekonań, zasad i poglądów wyzerował się, a mężczyzna na nowo odkrywa swoje potrzeby i uczucia. Dlaczego nie są takie same, jak wcześniej? Dlaczego odbudowywanie tożsamości w przypadku tego bohatera nie było odzwierciedleniem wcześniejszego życia i uczuć?

Być może za całą tą historią krył się konformizm, a więc wieloletnie dostosowywanie się do z góry narzuconych przez otoczenie wymagań. Być może żona, zawód i styl życia, które mężczyzna prowadził w przeszłości, nie były świadomymi wyborami serca, a wynikały jedynie z presji otoczenia? Wszystkie te przykłady pokazują potęgę pamięci i mnóstwo wciąż nieodkrytych tajemnic związanych z pięknym umysłem.

,,Jesteśmy swoją pamięcią, chimerycznym muzeum zmiennych kształtów, stosem potłuczonych luster’’.

J.L. Borges

JAKIE SĄ RODZAJE PAMIĘCI?

Istnieją różne podziały i klasyfikacje pamięci w zależności od ich charakteru, czasu trwania i sposobu odtwarzania (przypominania). Z punktu widzenia długości trwania pamięci każda informacja, która do nas dociera z otoczenia, musi przejść trzystopniowy proces, aby pozostać trwale w pamięci. Służą do tego trzy rodzaje pamięci, nazywane magazynami pamięci (model pamięci Atkinsona i Shiffrina).

Trudno jednoznacznie stwierdzić, gdzie leży granica czasowa, w której pamięć krótkotrwała przechodzi w długotrwałą. Wokół tego tematu wciąż istnieje wiele pytań i niewyjaśnionych faktów. Anatomia i fizjologia pamięci to nieodkryta do końca dziedzina nauki. Wiedza o funkcjonowaniu mózgu i jego procesach skłania naukowców do tworzenia różnych modeli pamięci. Udało się to naprawdę nielicznym, co potwierdza tylko fakt, iż jest to dla nas wciąż niedokończony rozdział wiedzy o działaniu ludzkiego mózgu.

Źródła:

• ,,O neurologii – w historii, esejach i wykładach’’, T.M. Domżał, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2017, s. 134, 135, 137-139, 141, 142.
• ,,Pamięć’’, G. Ungar, Warszawa 1980.
• ,,Pamięć i jej zaburzenia w MCI’’, A. Borkowska, Wydawnictwo Medical Education, Warszawa 2012.
• ,,Pamięć w neurologii: zaburzenia, diagnostyka i leczenie’’, T.M. Domżał, Klinika Neurologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, 2013.
• https://neurologia-praktyczna.pl/a5078/Pamiec--funkcja--podzial-i-znaczenie-.html