Zastanawiające jest, dlaczego wciąż tak wiele osób w obliczu narastających problemów natury psychicznej waha się bądź całkowicie rezygnuje ze specjalistycznego wsparcia? Nie chodzi jedynie o poczucie wstydu, wynikające z krzywdzących stereotypów na temat pacjentów korzystających z terapii. Ważnym czynnikiem jest mały poziom wiedzy o możliwych rodzajach i formach wsparcia. Umówienie się na wstępną konsultację to pierwszy krok ku zmianom. Przyszłym pacjentom nasuwa się pytanie: Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta – do którego z nich powinienem się zgłosić? Nierzadko też możemy zaobserwować działania wielokierunkowe, polegające na przykład na leczeniu psychiatrycznym pacjenta z jednoczesnym uczestnictwem w psychoterapii. To wszystko sprawia, że tak trudno jest osobie w potrzebie, dopasować swoją sytuację do konkretnej profesji. Znajomość zasadniczych różnic w kompetencjach specjalistów bez wątpienia ułatwi dokonanie właściwego wyboru.

PSYCHOLOG A PSYCHIATRA – CZY TO TEN SAM SPECJALISTA?

,,Psyche’’ to słowo, które pochodzi z języka greckiego i oznacza duszę ludzką. Psychika to wszystkie procesy wewnętrzne człowieka, a wśród nich między innymi emocje, myślenie, pamięć, spostrzeganie, motywacja czy też intelekt. Powszechnie praca psychologa kojarzy się nam z pomocą w łagodnych stanach kryzysowych i problemach życia codziennego. Psycholog to magister nauk z zakresu psychologii, który może (choć nie jest to wymóg) podjąć również dalsze kształcenie w celu zdobycia uprawnień psychoterapeuty. Z sesji psychologicznych korzystamy w celu uzyskania wsparcia w sytuacjach, z którymi nie potrafimy sami sobie poradzić. To zdecydowanie pozytywnie odbierana profesja w społeczeństwie. Kojarzy się z ogólnie pojętym poradnictwem, pomocą i wsparciem.

Nieco inaczej przedstawia się odbiór społeczny psychiatry jako profesji medycznej. Psychiatra to specjalista, który ukończył studia na wydziale medycznym i specjalizację z zakresu psychiatrii. Na samą myśl o psychiatrze oczami wyobraźni widzimy oddziały w zakładach psychiatrycznych, gdzie poddawane leczeniu są ciężkie przypadki i pacjenci zmagający się z poważnymi chorobami natury psychicznej. Ten utarty stereotyp leczenia psychiatrycznego wyłącznie w placówkach zamkniętych, może być bardzo krzywdzący dla potencjalnych pacjentów, szczególnie tych, którzy zmagają się z poważnymi zaburzeniami psychicznymi. Zwrócenie się o pomoc psychiatryczną budzi bowiem szereg obaw, które opóźniają diagnozę i rozpoczęcie leczenia. Powinniśmy pamiętać, że w przypadku chorób natury psychicznej liczy się przede wszystkim czas, dlatego pierwsza wizyta musi odbyć się jak najszybciej. I tu następuje odpowiedź na zasadnicze pytanie. Najpierw psycholog czy psychiatra? Wiele skomplikowanych chorób leczonych jest dwutorowo. Oznacza to, że pacjent prowadzony jest zarówno przez psychiatrę, jak i psychologa. W praktyce bowiem obaj specjaliści ściśle ze sobą współpracują. W przypadku pierwszych objawów zaburzenia należy udać się do psychologa. Po wstępnej diagnozie zdecyduje on, czy stan pacjenta wskazuje na potrzebę leczenia u innego specjalisty. Zarówno wizyta u psychologa, jak i psychiatry nie wymaga skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

GŁÓWNE ZADANIA PSYCHOLOGA

• Udzielenie pierwszej pomocy psychologicznej, indywidualne poradnictwo (konsultacja, ,,porada psychologiczna’’).
• Wsparcie w problemach życia codziennego (np. kryzys w związku, problemy w szkole lub pracy, utrata bliskiej osoby, problemy wychowawcze, niepełnosprawność).
• Prowadzenie warsztatów tematycznych, szkoleń i spotkań (np. dla uczniów, zespołu pracowników, kadry nauczycielskiej, rodziców).
• Uaktywnienie mocnych stron uczestnika w okresie życiowych kryzysów i osobistych problemów.
• Mobilizowanie do podejmowania nowych zachowań i działań, mających na celu uporanie się z problemem.
• Organizowanie treningów poznawczych, asertywności i umiejętności społecznych.
• Interwencja w stanach kryzysowych.
• Koncentracja na rozwiązywaniu bieżących problemów.
• Konsultacje z zakresu walki ze stresem, zwiększenia motywacji i rozwoju.
• ,,Znalezienie problemu wywołującego aktualne trudności i identyfikacja czynników podtrzymujących problem’’ (Czabała i Kluczyńska, 2015).
• Diagnoza osobowości, intelektu, funkcji poznawczych (psycholog kliniczny).
• Przeprowadzanie testów psychologicznych.
• Diagnoza psychologiczna.
• Ustalanie dalszej ścieżki spotkań, kontynuowanie wizyt lub skierowanie pacjenta do właściwego specjalisty.
• Współpraca z pediatrą, psychiatrą i neurologiem.

Wspomniane wyżej szeroko pojęte poradnictwo psychologiczne to nie jest psychoterapia. Psycholog nie prowadzi terapii (chyba że posiada kompetencje psychoterapeuty). Spotkania z psychologiem to forma wsparcia dla osób zdrowych, które dotyka dyskomfort psychiczny związany z aktualnymi trudnościami życia codziennego, zmianą wartości i celów życiowych. Dodatkowo warto wiedzieć, że psycholog nie jest lekarzem. Nie posiada mocy prawnej do ustalania leczenia farmakologicznego pacjenta. Tym samym nie wystawia recept. Podanie odpowiednich leków, a także kierowanie na leczenie w warunkach szpitalnych to zadania specjalisty - lekarza z zakresu psychiatrii.
 

Decydując się na wsparcie psychologiczne, należy również zwrócić uwagę na posiadany przez specjalistę tytuł. Uprawnienia do wykonywania zawodu psychologa mają tylko osoby, które ukończyły pięcioletnie studia magisterskie z psychologii. Psychologia to niezmiennie od wielu dekad bardzo popularny kierunek kształcenia. W wyniku tego wiele uczelni prywatnych oferuje inny system nauczania, który niestety nie daje absolwentowi uprawnień do wykonywania zawodu psychologa.

GŁÓWNE ZADANIA PSYCHIATRY

• Diagnoza chorób psychicznych (np. depresji, nerwic, schizofrenii, psychozy, choroby afektywnej dwubiegunowej, zespołu stresu pourazowego).
• Leczenie uzależnień.
• Diagnoza i leczenie ciężkich zaburzeń psychicznych (np. zaburzenia emocjonalne, osobowości, łaknienia, myśli i skłonności samobójcze).
• Współpraca z innymi specjalistami w tym podjęcie leczenia dwutorowego.
• Przepisywanie środków farmakologicznych na receptę, ustalenie odpowiednich dawek i wprowadzenie ich w leczenie zaburzenia lub choroby.
• Wystawianie zwolnień lekarskich i skierowań.
• Kierowanie na rehabilitację, leczenie szpitalne w oddziałach psychiatrycznych lub odwykowych.

Niektórzy psychiatrzy posiadają również certyfikowany dyplom z zakresu psychoterapii, dzięki czemu mogą prowadzić z pacjentem także sesje terapeutyczne. Jednak z punktu widzenia prawidłowego przebiegu leczenia nie jest wskazane (choć się to zdarza), aby ten sam specjalista łączył psychoterapię z leczeniem farmakologicznym pacjenta. Pamiętajmy, że nie każde zaburzenie psychiczne czy zachowanie wymagają wdrożenia w leczenie leków na receptę. W przypadku łagodniejszych stanów psychiatra może przekierować pacjenta na sesje psychoterapeutyczne.

Psychiatra to lekarz, który ma za sobą sześcioletnie studia medyczne. Dodatkowo musi ukończyć wieloletnie szkolenie, które zakończone jest Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym. To znacząca różnica między psychologiem a psychiatrą. Psychiatra posiada dogłębną wiedzę z zakresu anatomii i funkcjonowania organizmu człowieka oraz działania CUN i mózgu. Odbyte praktyki na oddziałach szpitali psychiatrycznych wyposażają go w szeroką wiedzę i doświadczenie z zakresu leczenia chorób psychicznych oraz uzależnień. Tylko psychiatra ma prawo przepisywać pacjentowi leki na receptę (przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne). Tych uprawnień nie posiada ani psycholog, ani psychoterapeuta.

CZYM RÓŻNI SIĘ PSYCHOLOG OD PSYCHOTERAPEUTY?

To kolejne zagadnienie, które wzbudza mnóstwo wątpliwości w społeczeństwie. W literaturze przedmiotu wciąż doszukać się można wielu niejasności w tym temacie. Nic więc dziwnego, że osoby zainteresowane wsparciem mają duży kłopot z dostrzeżeniem różnicy między psychologiem a psychoterapeutą. Pomoc psychologiczna opiera się na wsparciu osób zdrowym, które doświadczają dyskomfortu (nie zaburzenia!) psychicznego związanego z napotkanymi trudnościami. Psychoterapia natomiast to metoda terapii pacjentów, u których zdiagnozowano zaburzenia zdrowia psychicznego (np. depresję, lęki). Cele psychoterapii i różnice między psychologiem a psychoterapeutą najlepiej zobrazuje poniższy cytat:

,,Psychoterapia jest to taka forma oddziaływań psychospołecznych, która ma na celu korektę zaburzeń przeżywania i zachowania. Ma usunąć objawy i przyczyny choroby, w tym cechy osobowości powodujące zaburzenia przeżywania. Oddziaływania te, wpływają na stan czynnościowy narządów, przeżywanie i zachowanie przez zmianę procesów psychicznych chorego’’.¹

PSYCHIATRA, PSYCHOLOG, A MOŻE PSYCHOTERAPEUTA – U KOGO SZUKAĆ POMOCY?

Zdarza się, że w obliczu walki z problemami nawet posiadanie podstawowej wiedzy z zakresu różnic między psychologiem a psychiatrą nie skłania nas do umówienia się na wizytę. Jeśli doświadczamy problemów natury psychicznej to najwłaściwszą decyzją będzie wstępna konsultacji z psychologiem. To właśnie w jego zakresie zadań i kompetencjach leży zebranie szczegółowego wywiadu i pokierowanie pacjenta na właściwy tor leczenia.

Źródła:
http://zasobyip2.ore.edu.pl/uploads/publications/c92a398b1a54fd4a5c333feeb9bb4f69
https://www.kul.pl/files/1479/193/roczniki_psychologiczne_20163_art._pl._j._czabala.pdf