Pewność siebie to stan, w jakim człowiek czuje się wartościowy i godny szacunku.

Osoby o wysokiej samoocenie czują się dobrze ze sobą. Osoby o niskiej samoocenie odczuwają wstyd i wątpią w siebie, często spędzają dużo czasu na samokrytyce. Niska samoocena jest objawem kilku problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak lęk i depresja. 

ROZPOZNAWANIE NISKIEJ SAMOOCENY

Poczucie własnej wartości opiera się na własnych przekonaniach o sobie. Tak więc, osoby o niskiej samoocenie mają niepochlebną opinię o sobie – porównują się do innych, czują się od nich gorsi. 

Ludzie mogą radzić sobie z niską samooceną na różne sposoby. Według Centrum Poradnictwa i Zdrowia Psychicznego na Uniwersytecie Teksańskim w Austin, niska samoocena często przejawia się następującymi syndromami:

1. Syndrom oszusta: osoba podkreśla swoje osiągnięcia i fałszuje pewność siebie, aby zamaskować swoją niepewność. Obawia się, że porażka ujawni ich prawdziwe, negatywne oblicze. Pacjent jest perfekcjonistyczny lub prokrastynuje, aby poradzić sobie z lękiem.
2. Rebelia: Osoba udaje, że nie obchodzi jej, co myślą inni. Poczucie niższości może objawiać się gniewem i łamaniem prawa. 
3. Ofiara: Osoba uważa, że ​​jest bezradna w obliczu wyzwań. Może użalać się nad sobą, aby uniknąć zmiany niesatysfakcjonującej sytuacji. Pacjenci często polegają na innych, aby zapewnić sobie pomoc i współczucie.

Wewnętrznie, niskie poczucie własnej wartości często objawia się samokrytyką. Typowe przykłady negatywnych komunikatów to:

• Nie ma we mnie nic, co naprawdę lubię.
• Nigdy nie radzę sobie wystarczająco dobrze w szkole lub pracy.
• Inni ludzie bardziej zasługują na szczęście.
• Nikt nie chce słyszeć o moim życiu ani o problemach, z którymi się borykam.
• To wszystko moja wina, że ​​nie mogę znaleźć ludzi, którzy są dla mnie dobrzy. Oni i tak nie chcieliby mieć ze mną doczynienia.

Z biegiem czasu negatywne myśli mogą stać się tak częste, że osoba postrzega je jako fakty. Ten proces myślowy pozostawiony w pętli może być bardzo szkodliwy. 

SKUTKI NISKIEJ SAMOOCENY

Cykl samokrytyki może pozbawić człowieka radości życia. Może porzucać hobby, które kiedyś sprawiało mu radość, z obawy przed osądem. Uczucia złości, winy lub smutku mogą uniemożliwić mu czerpanie szczęścia z tego, co robi. Niektórzy ludzie wykazują wówczas zachowania autodestrukcyjne, takie jak nadużywanie substancji lub zaniedbywanie higieny.

Zwątpienie w siebie może wpływać na produktywność w pracy lub szkole. Ktoś może tak bardzo martwić się opiniami innych, że nie skupi się na wykonywanym zadaniu. Może też unikać podejmowania ryzyka lub wyznaczania celów z powodu przeświadczeniu o odniesieniu porażki.  

Problemy z poczuciem własnej wartości wpływają też na życie społeczne. Osoba o niskiej samoocenie uważa, że nie jest godna miłości. Próbuje „zapracować” na miłość innych oraz zaakceptować ewentualne negatywne traktowanie. Strach przed odrzuceniem czasem uniemożliwia nawet tworzenie związków. Izolacja społeczna przyczynia się za to do negatywnego postrzegania siebie.

Niska samoocena jest częstym powodem wystąpienia problemów ze zdrowiem psychicznym. Jest to szczególnie powszechne wśród osób z następującymi dysfunkcjami:

• Zaburzeniami odżywiania
• Depresją
• Lękiem społecznym
• Samookaleczeniem

JAK ROZWIJA SIĘ NISKA SAMOOCENA

Niektórzy ludzie rozwijają niską samoocenę w dzieciństwie. Kiedy dorośli ostro krytykują dzieci za błędy, dzieci mogą przyswoić te wiadomości. Wpływ na to mają też niekorzystne doświadczenia z pierwszych lat życia, takie jak znęcanie lub zastraszanie. 

W wieku dorosłym każde demoralizujące doświadczenie życiowe stanowi ryzyko obniżenia poczucie własnej wartości. Utrata pracy, rozstanie i inne znaczące zmiany wywołują skrajne uczucia, wpływając na poczucie własnej wartości, pewność siebie i odporność psychiczną. 

DYSKRYMINACJA A SAMOOCENA

Ludzie dyskryminowani to ci, którzy mogą być bardziej narażeni na doświadczanie uprzedzeń i wykluczeń z powodów takich jak religia, zdrowie, wygląd. Wykluczenie społeczne stanowi poważne ryzyko obniżenia samooceny.

Czynniki, które mogą wpływać na poczucie własnej wartości obejmują:

• Wiek: Badania przeprowadzone w 48 krajach świata pokazują, że samoocena ma tendencję wzrostu od okresu dojrzewania do wieku średniego. Amerykańskie badanie wykazało szczyt samooceny w wieku około 60 lat. Niestety wśród seniorów w grupie wiekowej 65+ samoocena gwałtownie spada. Wpływ na to mają zmiany statusu finansowego i zdrowia fizycznego.
• Typ budowy ciała: Dzieci z nadwagą lub otyłością często doświadczają znęcania psychicznego i fizycznego. Taka młodzież częściej ma niską samoocenę zarówno w dzieciństwie, jak i w późniejszym życiu. 
• Płeć: W wielu kulturach kobiety wykazują niższą samoocenę niż mężczyźni. Ten trend wydaje się być najbardziej wyraźny w kulturach zachodnich.
• Rasa i pochodzenie etniczne: Badanie uczniów szkół średnich z 2011 r. dotyczyło różnic w samoocenie między grupami rasowymi i etnicznymi. W badaniu, studenci pochodzenia azjatycko-amerykańskiego mieli najniższy poziom samooceny. Nieco wyższe wskaźniki mieli studenci latynoscy, a następnie biali. Czarni uczniowie mieli najwyższy poziom samooceny. 
• Status mniejszości seksualnej/płciowej: Uczniowie utożsamiający się ze społecznością LGBTQ+ )są bardziej podatni na rozwój niskiej samooceny niż ich rówieśnicy.