Każda nowa sytuacja, w której znajduje się człowiek, wywołuje u niego falę emocji o różnym nasileniu. Ciąża to stan, w którym kobieta musi zmienić wiele dotychczasowych nawyków i przyzwyczajeń. Te 9 miesięcy to prawdziwa rewolucja w życiu przyszłej mamy. Zmieniają się priorytety, a w codzienność wkrada się nieustanna obawa o możliwe komplikacje ciąży i problemy zdrowotne dziecka. Do tego dochodzą nerwy związane z porodem i burza hormonów, które szaleją w organizmie ciężarnej. Wszystkie te czynniki sprawiają, że trudno ,,wyłączyć emocje’’ i beztrosko podejść do rzeczywistości. Czym jest stres w ciąży i jak się objawia? Czy stres kobiety zagraża życiu dziecka? Jak zniwelować nerwowość w ciąży i poradzić sobie z burzą emocji?

W tym artykule:

1. Czym jest stres w ciąży i jakie mogą być jego przyczyny?
2. Jak się objawia nerwowość w ciąży?
3. Stres w ciąży a rozwój dziecka.
4. Jak skutecznie poradzić sobie z nerwami w ciąży?

CO TO JEST STRES W CIĄŻY I JAKIE MOGĄ BYĆ JEGO PRZYCZYNY?

Stresem nazywamy stan psychiczny wywołany przez nagłą sytuację, trudne doświadczenie, traumę lub przykre zdarzenie. Są to bodźce zewnętrzne nazywane stresorami. W wielu przypadkach stres stanowi również reakcję organizmu na natrętne, niepokojące myśli, strach, lęki i obawy. W organizmie człowieka zaczynają się wydzielać hormony: kortyzol (tak zwany hormon stresu), katecholaminy i kortykosteroidy. Rozprzestrzeniają się one wewnątrz ciała, zaburzając jego harmonię, co wiąże się również ze wzrostem stężenia kortyzolu we krwi pępowinowej.¹ Badania wykazują także, że stres, matki w wyniku doświadczania różnych sytuacji, zmienia nie tylko funkcjonowanie jej mózgu, ale wpływa również na rozwój mózgu u jej dziecka.²

Stres charakteryzuje się różnym nasileniem i częstotliwością. Może być krótkotrwały i jednorazowy lub trwać przez długi czas, całkowicie zaburzając funkcjonowanie człowieka na wszystkich płaszczyznach życiowych. Żadna kobieta w stanie błogosławionym nie powinna lekceważyć przedłużających się objawów stresu. Wiele osób nie wie, że hormony stresu docierają także do płodu, przez co, nie tylko ciężarna przeżywa stres. Niestety oboje biorą w tym udział. Przeżywane przez matkę nerwy nie są bowiem obojętne dla jej dziecka. Należy jednak podkreślić, że odczuwanie zdenerwowania co pewien czas stanowi swego rodzaju naturalny proces. Nie ma on wówczas swoich przykrych konsekwencji ani w zdrowiu matki, ani w rozwoju dziecka.

Nikt nie jest w stanie całkowicie pozbyć się sytuacji stresowych z codziennego życia. Problemy współczesnego świata i mnóstwo wyzwań stawianych ludziom (szczególnie młodym) wywołuje niepokój i lęki. Niektórzy, być może całkiem słusznie twierdzą, że życie rodzin w XXI wieku jest po prostu stresujące. Jeśli do tego wszystkiego dodamy zmiany w gospodarce hormonalnej ciężarnej, wówczas otrzymamy mieszankę wybuchową. Pamiętajmy, że problem z radzeniem sobie w sytuacjach stresowych i duży napływ stresorów mogą prowadzić do przeżywania chronicznego stresu, który to bez wątpienia jest powodem do niepokoju.

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY STRESU W CIĄŻY

Obok problemów i zmagań, które są częścią życia każdego człowieka (np. kłopoty finansowe lub mieszkaniowe, nieprzyjemna rozmowa, prowadzenie auta, załatwianie spraw urzędowych itp.) możemy wymienić przynajmniej kilka sytuacji, które szczególnie mogą wpłynąć na stres w ciąży. Są to na przykład:

• niepokój ciążowy i porodowy związane z: przebiegiem ciąży, rozwojem płodu, zdrowiem dziecka, porodem i opieką nad noworodkiem w pierwszych miesiącach jego życia;
• ciąża wysokiego ryzyka;
• nieplanowana ciąża, ciąża poniżej 20 roku życia;
• problemy zawodowe, stresujące warunki pracy i wysiłek fizyczny podczas jej wykonywania;
• zmiany w życiu prywatnym, towarzyskim i zawodowym;
• brak partnera, toksyczna relacja, problemy i kłótnie w związku, przemoc w rodzinie, brak wsparcia rodzinnego;
• doświadczenia traumatyczne w trakcie ciąży (np. choroba lub śmierć współmałżonka);
• zmiany w gospodarce hormonalnej;
• nieleczona nerwica lękowa w czasie ciąży.³

JAK SIĘ OBJAWIA NERWOWOŚĆ W CIĄŻY?

Nerwy w ciąży mogą dawać o sobie znać na wiele różnych sposobów. Najczęściej oznaki stresu w ciąży są podobne, do tych występujących w innych okolicznościach. Są to między innymi: przyśpieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie, bóle i/lub zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej (uczucie kłucia, ucisku), uderzenia gorąca, wypieki na twarzy, wysypka i plamy na ciele, drżenie mięśni lub poszczególnych części ciała (np. dłoni, mięśni twarzy), spadek odporności i podatność na wystąpienie chorób i infekcji (zaburzona praca układu odpornościowego).

Ponadto zestresowana kobieta ciężarna może borykać się z zaburzeniami snu, płaczliwością, nadmiernym poceniem się, bólami brzucha, wzmożonymi nudnościami nierzadko prowadzącymi do wymiotów, a także biegunkami i problemami z odżywianiem się (,,zajadanie stresu’’ lub brak apetytu). Kolejnym objawem stresu w ciąży jest płytki oddech, zawroty głowy i omdlenia. Ostatnie z wymienionych symptomów są szczególnie niebezpieczne dla płodu.
 

STRES W CIĄŻY A ROZWÓJ DZIECKA

Kiedy kobieta spodziewająca się dziecka sporadycznie napotyka na stresowe sytuacje i co więcej, jest w stanie skutecznie sobie z nimi poradzić, wówczas nie powinna mieć powodów do niepokoju. Natomiast absolutnie żaden przewlekły, silny i dający wyraźne objawy stres nie powinien być bagatelizowany przez ciężarną i jej bliskich.

Człowiek pod wpływem stresu bardzo często podejmuje niewłaściwe decyzje i zachowuje się irracjonalnie (a nawet nieodpowiedzialnie). Z tego też powodu niektóre kobiety w ciąży sięgają po chwilowy ratunek i szukają ukojenia nerwów w niebezpiecznych dla płodu używkach (alkohol, nikotyna, kofeina, energetyki). Częsta nerwowość źle wpływa zarówno na kobietę, jak i jej dziecko w każdym trymestrze ciąży. Warto podkreślić, że w przypadku chronicznego stresu termin ,,bezpieczna ciąża’’ nie istnieje. Jakie mogą być najgroźniejsze skutki jednorazowego silnego stresu lub przewlekłego zdenerwowania w ciąży? Należy tu wymienić przede wszystkim:

• obumarcie płodu;
• poronienie;
• niedotlenienie płodu;
• przedwczesne skurcze macicy;
• depresja u noworodka’’, ,,dziedziczenie traumy’’ (transmisja międzypokoleniowa), nerwowość, pobudzenie, nadwrażliwość na bodźce, ruchliwość, niepokój i płaczliwość dziecka po urodzeniu;
• poród przedwczesny (wcześniactwo);
• zaburzenia rozwojowe u dziecka w tym wady wrodzone (np. zespół Downa, rozszczep wargi), zaburzenie czynności mózgu u płodu, opóźniony rozwój w stosunku do rówieśników, osłabienie zdolności motorycznych i poznawczych dziecka;
• niska masa urodzeniowa dziecka (niedożywienie);
• choroby matki (np. infekcje, wzrost ciśnienia tętniczego krwi);
• okołoporodowe zaburzenia psychiczne u kobiety (depresja przed lub poporodowa);
• alkoholowy zespół płodowy (w przypadku kobiet zażywających alkohol w czasie ciąży).

JAK SKUTECZNIE PORADZIĆ SOBIE Z NERWAMI W CIĄŻY?

Wypracowanie skutecznych metod walki ze stresem już w okresie planowania ciąży to oczywiście najlepsze z możliwych postępowanie, zabezpieczające kobietę przed niepotrzebnymi skutkami napięcia i nerwów. Najważniejsze to skupić się na maksymalnym ograniczeniu stresorów, a więc unikaniu sytuacji i osób, które wywołują silne emocje u kobiety w ciąży.

Do sprawdzonych sposobów radzenia sobie ze stresem należą między innymi: codzienny ruch na świeżym powietrzu (spacery, pływanie na basenie), a także inne aktywności fizyczne w domu lub w klubie fitness, które są zalecana przez położników (np. joga, medytacja, ćwiczenia na dużej piłce). Relaksacyjna muzyka, drzemki, profesjonalny masaż dla kobiet w ciąży, filmy, książki, malowanie (szczególnie kolorowanki antystresowe dla dorosłych), haftowanie oraz pogłębianie lub odkrywanie nowych pasji. Te dobrze wszystkim znane relaksujące czynności mają istotny wpływ na samopoczucie ciężarnej i jej maluszka. Do tego zestawienia należy również dodać systematyczne spożywanie zdrowych posiłków, suplementację witamin oraz regularne picie wody.

Wpływ stresu na ciężarną i jej dziecko jest znany w medycynie od setek lat. Lekarze w tej kwestii są zgodni. Jeśli kobieta odczuwa niepokojące objawy stresu, które towarzyszą jej bez przerwy to natychmiast powinna zdecydować się na specjalistyczne wsparcie terapeuty lub psychologa, lub też umówić się na wizytę do położnej albo lekarza prowadzącego ciążę, który z pewnością pokieruje pacjentkę na właściwą terapię.

Źródła:

Jośko-Ochojska, J. (2016). Traumatyczne przeżycia matki ciężarnej a zdrowie jej dziecka. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 15(3).
Warowna M., Tokarczyk K., Hordyjewska A., Kręcisz B., Styl życia oraz zmiany ogólnoustrojowe u kobiet w ciąży, Kosmetologia Estetyczna, 1/2019 / vol. 8
Polańska K., Jurewicz J., Marcinkiewicz A., Makowiec-Dąbrowska T., Hanke W., Occupational activity during pregnancy based on the Polish Mother and Child Cohort Study, 2014
Zespół Psychologów Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Wczesne i późne psychologiczne skutki utraty ciąży, 2010
Panasiuk B., Panasiuk K., Panasiuk A., Alkoholowy zespół płodowy (FAS) jako wyzwanie naszych czasów, Zeszyty Naukowe Gdańskiej Szkoły Wyższej, 2019
medme.pl, Stres w ciąży. Czy szkodzi dziecku i jak silnie wpływa na ciążę? https://www.medme.pl/assets/ebook_PBKM_MEDME_Stres-w-ciazy.pdf, dostęp 20.12.2021
Healthcare Improvement Scotland, Zaburzenia nastroju w czasie ciąży i po porodzie, https://www.sign.ac.uk/media/1180/pat127_polish.pdf, dostęp 20.12.2021