Mnemotechnika to ogólna nazwa określająca różne sposoby ułatwiające zapamiętanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji. Mnemotechniki są bardzo pomocne uczniom, którzy w procesie kształcenia przyswajają znaczną ilość nowego materiału, ale nie tylko. Znajomość i stosowanie mnemotechnik to również duże wsparcie w codziennym życiu (np. przy tworzeniu listy zakupów, zapamiętywaniu haseł czy daty spotkania). Zobacz, czym właściwie są mnemotechniki i jakie mają zastosowanie. Sprawdź, jakie metody mnemotechniczne mogą znacznie poprawić Twoją pamięć, koncentrację i produktywność.

Spis treści:

1. Co to jest mnemotechnika?
2. Historia efektywnego zapamiętywania.
3. Sekrety mnemotechniki.
4. Zastosowanie mnemotechnik w edukacji i w życiu codziennym.
5. Najpopularniejsze techniki zapamiętywania.

CO TO JEST MNEMOTECHNIKA?

Najprościej rzecz ujmując, mnemotechniki są to wypracowane metody zapamiętywania, które mają na celu poprawić skuteczność uczenia się nowych informacji (przyswajania materiału), przechowywania ich w pamięci i szybkiego odtwarzania. Żyjemy w czasach, w których napływ wciąż to nowych informacji naprawdę może przytłoczyć. Zmiany, których doświadczamy, zachodzą tak szybko, że wymaga się od nas nieustannej aktualizacji danych w głowach. Niektóre informacje, które przyswoimy dziś, już jutro mogą wymagać uaktualnienia lub całkowitej modyfikacji. Przy tak zastałej rzeczywistości każdy z nas powinien skupić się przede wszystkim na znalezieniu odpowiedzi na pytanie: ,,Jak zapamiętywać?’’

Znajomość skutecznych technik pamięciowych niesie za sobą mnóstwo zalet. To nie tylko łatwiejsza droga do szybkiego i bezbłędnego zapamiętywania nowych informacji, lecz również możliwość łatwego przywołania w pamięci zapamiętanych faktów i w razie konieczności ich modyfikacja. Wkuwanie ,,na blachę’’ i znana wszystkim uczniom zasada 3Z (zakuj-zdaj-zapomnij) już dawno odeszły do lamusa. To mało skuteczne, niezwykle nudne i pozbawione wszelkiej kreatywności metody uczenia się. Z pewnością Ty sam niejednokrotnie na własnej skórze przekonałeś się, że tradycyjne uczenie się na pamięć jest zawodne i mało skuteczne, szczególnie w sytuacjach stresujących (np. w czasie egzaminu). To przyswajanie informacji i pojęć pozbawione inicjatywy, motywacji, przyjemności i pomysłowości. A przecież umysł człowieka ma tyle możliwości, a wiedza o świecie i istotne fakty nie muszą być kodowane przez nas mechanicznie. Mnemotechnika to doskonała metoda na przyswajanie informacji w sposób, który przynosi satysfakcję, a nierzadko i radość.

HISTORIA EFEKTYWNEGO ZAPAMIĘTYWANIA

Słowo mnemotechnika to połączenie dwóch wyrazów pochodzących z języka greckiego: mneme – pamięć i technikos (wykonany zgodnie ze sztuką). Mnemotechnika jest więc zespołem technik (metod), które poznał i opanował mnemonista. Mnemonistą może zostać każdy człowiek, który nauczy się ,,władać’’ różnymi technikami zapamiętywania. Miłośnicy mitologii greckiej uważają, że to melodyjnie brzmiące słowo wywodzi się od mitycznej Mnemosyne, bogini greckiej, tytanidy, która była uosobieniem czystej, nieskazitelnej pamięci. Trudno wątpić w takie przypuszczenia, w końcu przepiękna bogini pamięci, określana muzą wspomnień, trafnie oddaje znaczenie omawianego słowa. Twórcą mnemotechniki najprawdopodobniej był Symonides z Keos. A oto legenda, którą warto znać…

Symonides był utalentowanym, a jednocześnie skromnym poetą z Keos. Pewnego dnia uczestniczył w wielkiej uczcie w domu zamożnego greckiego kupca. Nie zajmował miejsca przy stole, bo nie był jednym z biesiadników, a pracownikiem wynajętym do odśpiewania pieśni dziękczynnych. W pewnym momencie został wezwany przed budynek. Miało tam na niego czekać dwóch młodzieńców, ale nikogo nie było. W tym samym momencie komnata, w której odbywało się wielkie przyjęcie, runęła. Poeta, dzięki łasce i wdzięczności bogów, był jedynym człowiekiem ocalałym podczas uczty. Budynek był istną ruiną, a zidentyfikowanie ciał było niemożliwe. Dzięki Symonidesowi każdy zmarły został rozpoznany i pochowany przez swoich bliskich. Jak tego dokonał poeta z wrażliwą duszą? Po prostu doskonale zapamiętał, a później odtworzył miejsca, gdzie siedział każdy gość. Zrozumiał wtedy, że istotą i warunkiem skutecznego zapamiętywania jest zachowanie porządku w tym, co chce się zapamiętać. Tak powstała pierwsza metoda mnemotechniczna, nazwana systemem miejsc (rzymski pokój, pałac pamięci).

SEKRETY MNEMOTECHNIKI

Naukowcy już dawno udowodnili, że stosowane przez starożytnych Greków metody zapamiętywania i przetwarzania informacji nie były żadną magiczną sztuczką, a wypracowanym narzędziem (strategią pamięciową) służącym do poprawy pamięci, logicznego myślenia i koncentracji. W czym więc tkwi sekret, skoro nie w magii i tajemniczych mocach? Sekret tkwi w wyobraźni i skojarzeniach. To warunek skutecznego stosowania mnemotechnik. Tworzenie w umyśle żywych obrazów (grafik pamięciowych) musi zawierać, jak najwięcej elementów, które wyróżnia między innymi: barwa, akcja, związki, humor, symbole przeciwstawne (np. małe-duże), numeracja, wrażenia zmysłowe, niepowtarzalność i umiejscowienie ,,ja’’ w zapamiętywanym obrazie.

ZASTOSOWANIE MNEMOTECHNIK W EDUKACJI I W ŻYCIU CODZIENNYM

Mnemotechniki mają szerokie zastosowanie na każdym etapie życia człowieka. Techniki pamięciowe to bez wątpienia AS w rękawie każdego ucznia i studenta. Znajomość niektórych mnemotechnik przydaje się również w pracy zawodowej, szczególnie pracownikom umysłowym. Mnemotechniki cieszą się także ogromnym powodzeniem na zajęciach pamięciowych dedykowanych seniorom. Jednoczesne współdziałanie lewej i prawej półkuli przynosi spektakularne efekty na różnych szczeblach rozwoju człowieka. Mnemotechniki przydadzą się w zapamiętywaniu na przykład:

• imion i nazwisk nowo poznanych osób;
• numeru PIN, haseł, kodów, wzorów;
• numeru NIP, PESEL i nr dowodu osobistego;
• listy zakupów;
• ważnych dat;
• numerów telefonu;
• adresów;
• pojęć i definicji.

NAJPOPULARNIEJSZE TECHNIKI ZAPAMIĘTYWANIA

Mnemotechniki możemy podzielić na dwie grupy: proste oraz złożone. Te pierwsze oparte są na skojarzeniach, skrótowcach (akronimach), rymach, łączeniach w pary, cyfrach i systemach pierwszych liter. Drugi rodzaj mnemotechnik działa w oparciu o wyobraźnię.

Mnemotechnik jest bardzo dużo, dlatego nikt nie powinien mieć problemu z odnalezieniem w gąszczu propozycji tej najlepszej dla siebie. Warto jednak zacząć od poznania najpopularniejszych technik, a co za tym idzie, przynoszących najlepsze efekty.

AKRONIMY

Akronimy to skrótowce, które uważane są za jedną z najłatwiejszych do zastosowania technik zapamiętywania. Metoda polega na ułożeniu nowego słowa lub wyrażenia, w którym każda litera jest jednocześnie pierwszą literą wyrazu, który chce się zapamiętać. Akronimy stosuje się najczęściej do zapamiętania grup powiązanych ze sobą wyrazów.

Przykłady:

GKW – stolice Polski: Gniezno, Kraków, Warszawa.

ADEK – witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

SYSTEM PIERWSZYCH LITER

System pierwszych liter jest bardzo zbliżony do powyższych akronimów. Nie polega on jednak na ułożeniu skrótu, lecz całego zdania (lub kilku), w którym pierwsze litery tworzą grupę wyrazów do zapamiętania.

Przykłady:

,,Mój Wspaniały Zwierzaczek Miętus Jutro Sam Utuli Natalkę do snu’’ – nazwy planet Układu Słonecznego: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun.

,,Pomocny Wojtek Ściął Czarny Pień w Sadzie Natalki’’ – dni tygodnia: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek, sobota, niedziela.

METODA ŁAŃCUCHOWA

Ta technika jest nie tylko świetnym sposobem na zdobycie nowej wiedzy, lecz także wciągającą zabawą dla każdego. Metoda łańcuchowa polega na stworzeniu zabawnej historyjki (anegdotki), do której umiejętnie wplecione zostaną słowa do zapamiętania. Elementy łącza się ze sobą, tworząc spójny, dynamiczny i przede wszystkim zrozumiały tekst (łańcuch).

Przykład:

,,Kasia sprzątała dzisiaj kuchnię i swój prowiant dziś sprawdzała. Mleko, woda to podstawa, bo bez tego nie ma śniadania. Jajka też się przydadzą, bo na chlebie ładnie wyglądają. Kurczaka ta pani nie jada więc sałata i pomidory to alternatywa doskonała. Wszystko dobrze sprawdziła, soku się napiła, a dalsze sprzątanie domu ze zmęczenia odpuściła’’ – lista zakupów: mleko, woda, jajka, chleb, kurczak, sałata, pomidory, chleb, sok.

RYMY

Rymy to prosta technika zapamiętywania, często o humorystycznym zabarwieniu. Uwielbiana nie tylko przez dzieci, lecz także przez dorosłych miłośników przyjemnych dla uszu rymowanek.

Przykłady:

,,-Uje się nie kreskuje, bo kto kreskuje -uje, ten dostaje dwóje!’’

,,Pamiętaj chemiku młody, wlewaj zawsze kwas do wody’’.

,,Upragniony ów wniosek już gotowy. Ile w zdaniu słów, tyle części mowy’’.

,,Dziś już idź do domu. Czuwaj, czołem, cześć! 8 razy 7 jest 56’’.

HAKI PAMIĘCIOWE

Haki pamięciowe to stworzenie skojarzeń cyfr z obrazami, które swoim kształtem przypominają te cyfry. Z tą technika pamięciową spotykamy się już w pierwszych latach życia. Nauczyciele bardzo często stosują haki pamięciowe, aby ułatwić maluchom zapamiętywanie podstawowych cyfr. W dorosłym życiu technika ta doskonale sprawdza się przy zapamiętywaniu np. listy zakupów.

Przykłady:

0 – jajko

2 – łabędź

8 – bałwan.

PAŁAC PAMIĘCI

Pamiętasz, że pałac pamięci to najstarsza mnemotechnika stworzona przez samego greckiego poetę? Nic więc dziwnego, że warto znać zasady jej stosowania. Jak stworzyć pałac pamięci? Technika ta polega na wyobrażeniu sobie pustego miejsca, które zapełnimy poszczególnymi przedmiotami. Wszystkie przedmioty muszą kojarzyć nam się z pojęciem do zapamiętania. Tworzymy więc wyimaginowany pokój pełen cennych informacji ukrytych w barwnych (najlepiej przerysowanych) przedmiotach. Im więcej czasu i zaangażowania włożysz w naukę tej techniki zapamiętywania, tym więcej przedmiotów umieścisz w otoczeniu. Pałac pamięci daje człowiekowi mnóstwo możliwości. To doskonała metoda na zapamiętywanie ważnych informacji z wykładów, konferencji czy lekcji. Sam Sherlock Holmes uważał tę mnemotechnikę za fenomenalną. I całkiem słusznie!

MAPA MYŚLI

Mapa myśli to ten rodzaj mnemotechniki, z którą z pewnością spotkało się większość studentów i pracowników umysłowych. Centrum mapy to główne zagadnienie i od tego punktu tworzą się liczne rozgałęzienia, dzięki którym ,,problem’’ rozkładany jest na czynniki pierwsze. W metodzie tej nie może zabraknąć kolorów, obrazków, symboli i piktogramów. Przestrzenny zapis informacji zgromadzonych wokół głównego tematu to niezwykle efektywny sposób na robienie samodzielnych notatek.

A Ty? Stosujesz mnemotechniki? Masz swoją ulubioną i niezawodną metodę na zapamiętywanie nowych pojęć i informacji?

Źródła:

,,Zastosowanie mnemotechnik w nauce szkolnej’’, R. Wiechnik, UMCS, Lublin 2018.