Medytacja to jedna z bardziej rozpowszechnionych i lubianych technik relaksu. Dla wielu osób stanowi swego rodzaju ucieczkę od trudów i problemów dnia codziennego. To doskonałe, naturalne lekarstwo na przemęczenie, napięcie i gonitwę myśli. Systematyczne praktyki medytacji oczyszczają umysł, uspokajają emocje, poprawiają pamięć i koncentrację, a także dodają witalności. Nic więc dziwnego, że to właśnie medytacja jest tak często polecana na walkę ze stresem i problemami ze snem.

Spis treści:

1. Czym jest medytacja?
2. Istota i najważniejsze cele medytacji.
3. Jakie są korzyści z medytacji?
4. Wpływ medytacji na zdrowie fizyczne i psychiczne.
5. Medytacja – dla kogo?
6. Jaka jest najlepsza medytacja na stres? Rodzaje medytacji dla początkujących.
7. Jak zacząć medytację?

CZYM JEST MEDYTACJA?

Czym jest wymiar, który kryje się za słowem medytacja? Medytacja to słowo, które przywołuje na myśl różne  emocje jak spokój, harmonia wewnętrzna, równowaga między ciałem, umysłem a duszą, odprężenie i relaks. Tak właśnie wyobrażamy sobie efekty treningu świadomości. I słusznie. Wyraz medytacja pochodzi z łaciny. Meditatio to zanurzanie się we własnych myślach, ćwiczenie „siebie”, wprowadzanie się w stan namysłu, zadumy, kontemplacji, skupienia i rozważań. Warto przy tym podkreślić, że nie jest to wykonywanie jakiejś czynności. To właściwość, która inicjuje proces. Proces, dzięki któremu sami dążymy do zmian.

Medytacja swoim działaniem obejmuje całą rodzinę praktyk, dlatego też może być wykorzystywana do osiągnięcia różnych celów. Bez wątpienia jest to skuteczna forma na zagłębienie się w swoją duchowość i myśli. To wzmocnienie, które daje człowiekowi siłę. W niektórych kulturach i religiach (np. buddyzmie, hinduizmie, judaizmie, szamanizmie, chrześcijaństwie) medytacja pełniła istotną rolę w modelowaniu osobowości człowieka. Osoba medytująca podejmuje się osobistych praktyk, podczas których trenuje swój umysł i świadomie wpływa na swoją psychikę, aby uzyskać korzyści duchowe. W każdym spotkaniu (z samym sobą) istotną rolę odgrywa uwaga i koncentracja.

Historia medytacji nie zamyka się w czasach współczesnych. Warto wiedzieć, że nie jest to chwilowa moda czy trendy, które przeminą wraz z nadejściem nowego pokolenia. Medytacja była znana i praktykowana już w kulturach prymitywnych a, ku zdziwieniu wielu chrześcijan, to właśnie w Biblii znajdują się pierwsze zapiski dotyczące medytacji (datowane na XIV w. p.n.e.). Praktyka medytacyjna nigdy nie narzuca reprezentowania określonej wiary. Nie narzuca też wyznawania konkretnych systemów wartości. Medytacje może stosować każdy – bez względu na płeć, pochodzenie, przekonania i światopogląd.

ISTOTA I NAJWAŻNIEJSZE CELE MEDYTACJI

W wielu artykułach czytamy: celem medytacji jest osiągnięcie stanu relaksu, odprężenia i wyciszenia. Jednak warto wejść w ten temat znacznie głębiej. Pochodzący z Indii Sadhguru: jogin, wizjoner i mistyk, człowiek, którego pasja przenika wszystko i wszystkich, których napotka, mówi: ,,Poczucie błogości i ekstazy to nie cel medytacji. To zachęta.’’ Medytacja to bodziec, impuls, który wpływa na kolejne wybory i decyzje podejmowane przez człowieka w ciągu dnia. To doskonałe narzędzie, dzięki któremu możesz robić wszystko, co niezbędne w świecie, pozostając jednocześnie niewzruszonym na to, co się wokół dzieje. Dosłownie wszystko!

Wytwarzanie ,,słodyczy’’ (poczucia ukojenia) wewnątrz podczas medytacji jest doskonałym bodźcem na uzewnętrznienie tego stanu. Medytacja sama w sobie nie zmienia więc osoby. To duchowa zachęta do zmian w życiu, bo gdy czujemy się dobrze i błogo w środku, to jesteśmy dobrzy na zewnątrz. Gdy czujemy się w środku szczęśliwi, to potrafimy to szczęście uzewnętrznić i przełożyć na działanie – dobre działanie, które przyniesie równie dobre owoce. Poczucie błogości i spokoju jest równoznaczne z oczyszczeniem umysłu, a jak wiemy, czysty, świeży umysł to nowa energia, regeneracja, oświecenie i lekkość. Natomiast ciężkość umysłu spowodowana stresem, przemęczeniem i lękami przekłada się na ciężkość ciała. A jeśli czujemy się paskudni, spięci i nieszczęśliwi w środku, to życie jest równie paskudne.

Po porannej medytacji nie czujesz, że świat nagle stał się lepszy, ale może taki się stać, właśnie dzięki Tobie. Odcinasz instynkt przetrwania, który jest u władzy. Wyciszasz stres, strach, obawy i lęk przed cierpieniem. Utrzymujesz dystans między duszą, umysłem, a ciałem. Jesteś wówczas gotowy na poszukiwanie nowych (lepszych) wymiarów swojego życia. Innych niż jedynie walka o przetrwanie i bezpieczeństwo. To słowa Sandhguru, którego postawa i wypowiedzi wpłynęły na życie milionów ludzi na całym świecie.[1]

JAKIE SĄ KORZYŚCI Z MEDYTACJI?

Medytacja wpływa nie tylko na psychikę, ale także na zdrowie fizyczne – co do tego nie ma wątpliwości. Wspomniany w poprzedniej części tekstu indyjski wizjoner wielokrotnie podkreślał, że człowiek może cierpieć w swoim życiu na dwa sposoby: fizycznie lub psychicznie. Istota ludzka może więc doświadczać jedynie (albo aż!) dwóch rodzajów bólu. To dwa połączone ze sobą elementy, niczym dwa kawałki puzzli. Gdy człowiek odczuwa ,,ból duszy’’, cierpi również ciało. A gdy ciało niedomaga, zdrowie psychiczne reaguje na ten przykry stan. Wdrożenie wybranych praktyk w codzienność niesie za sobą szereg korzyści dla zdrowia psychicznego, ale i fizycznego. Warto o tym mówić i to podkreślać, gdyż wciąż wiele osób utożsamia medytację jedynie z dobrostanem psychicznym.

WPŁYW MEDYTACJI NA ZDROWIE FIZYCZNE

• wsparcie procesów trawiennych i metabolicznych;
• obniżenie ciśnienia krwi oraz tętna;
• zmniejszenie ryzyka zapadnięcia na choroby sercowe (np. zawał serca);
• spadek poziomu kortyzolu (,,hormonu stresu’’);
• redukcja napięcia mięśniowego;
• zmiana częstotliwości fal mózgowych (wzmocnienie intensywności fal alfa, które są związane ze stanami umysłu podlegającymi wpływom zewnętrznym);
• lepsze zasypianie i poprawa jakości snu;
• zmniejszenie u kobiet dolegliwości związanych z napięciem przedmiesiączkowym;
• niwelowanie przykrych objawów okresu menopauzy;
• zmniejszenie bóli migrenowych i ciężkich (przewlekłych) bóli głowy;
• łagodzenie chronicznego bólu, zmniejszenie bólu różnego pochodzenia i umiejscowienia;
• wzrost stężenia dopaminy w mózgu;
• poprawa funkcjonowania układu odpornościowego.

WPŁYW MEDYTACJI NA ZDROWIE PSYCHICZNE

• zmniejszenie poziomu lęku;
• polepszenie odporności psychicznej, która w dużym stopniu odpowiada za sposób, w jaki człowiek reaguje na stres, presję, niezaplanowane/nowe sytuacje i wyzwania;
• wzrost samoakceptacji, zwiększenie poczucia własnej wartości i wzrost pewności siebie;
• lepszy nastrój psychiczny i mniej zaburzeń psychosomatycznych;
• osiągnięcie poczucia kontroli wewnętrznej (większa odporność na bodźce sytuacyjne);
• zminimalizowanie poziomu stresu i lęków;
• brak obaw i strachu przed śmiercią;
• poprawa życia seksualnego (większa zdolność do kontaktów intymnych);
• zwiększony poziom inteligencji, koncentracji, uwagi, kreatywności i skupienia;
• poprawa pamięci długotrwałej;
• poprawa nastroju, ogólnego samopoczucia, nastawienia do życia i otoczenia;
• osiągnięcie harmonii umysłu i wewnętrznej równowagi.

MEDYTACJA – DLA KOGO?

Wejście na wyższy poziom medytacji i osiągnięcie stanu ,,oderwania’’ ciała i umysłu od psychiki nie musi być dla każdego priorytetem. Nie każda praktyka tak wygląda – szczególnie w przypadku osób, które stawiają pierwsze kroki w tym temacie. Nie ma jednak wątpliwości, że medytacja jest doskonałym sposobem na odcięcie człowieka od nadmiaru bodźców otaczających go na co dzień. Wiele osób traktuje medytację jak formę treningu dostosowaną do swoich indywidualnych potrzeb. Dla jednych będzie to medytacja na stres. Inni w praktyce odnajdą najlepszy sposób na spokojny, niczym niezakłócony i czysty sen. Dla kolejnych osób medytacja stanowi ważny element codzienności, dzięki któremu świat mieni się innymi barwami, a podejmowanie decyzji i wyzwań jest łatwiejsze.

Popularność medytacji w Europie stale rośnie, a grono praktyków w naszym społeczeństwie wciąż się powiększa. W okresie pandemii zauważono znaczny wzrost zainteresowania medytacją. Co to oznacza? Istnieje ogromna potrzeba świeżości umysłu, odcięcia się od natrętnych myśli, pokonania stresu i osiągnięcie stanu odprężenia. To bodziec, który otwiera człowiekowi drogę do bycia szczęśliwym, spełnionym i dobrym – przede wszystkim dla siebie samego. W związku z tym śmiało możemy powiedzieć, że medytacja jest dedykowana każdej osobie, która czuje na swoich barkach ciężar stresu, problemów i zobowiązań, którym próbuje sprostać każdego dnia. Medytacja jest dla osób, które szukają sposobu na wyciszenie wewnętrznego chaosu, który burzy ich spokój, dobry sen i jakość życia. Medytacja to regeneracja, wyciszenie i odpoczynek od codziennych (nierzadko przytłaczających) spraw. Wartość medytacji już dawno docenili psychoterapeuci, wdrażając jej techniki podczas sesji terapeutycznych.

JAKA JEST NAJLEPSZA MEDYTACJA NA STRES? RODZAJE MEDYTACJI DLA POCZĄTKUJĄCYCH

Medytacja na stres może odbywać się w różnych porach dnia i w różnych miejscach. Istnieje wiele form medytacji na stres dla początkujących. Medytacja, to nie tylko zamknięte oczy, bo nie wystarczy usiąść i opuścić powieki, aby zacząć praktykę. Medytacja to nie są też sztywno określone zasady i jasno zaznaczone granice. Nie musisz być zawsze w tym samym miejscu. Najważniejsze, aby zacząć praktykę. Istnieje wiele możliwości, a wśród nich:

• Medytacja uważności – to praktyka skupiająca się na byciu świadomym bodźców płynących z otoczenia (np. dźwięków). Koncentrowanie się tylko na wewnętrznych i zewnętrznych bodźcach. Skupienie się na chwili obecnej – na tym co jest tu i teraz. Mindfulness (uważność) to płynny przepływ myśli bez skupiania się na wyobrażeniach, doświadczeniach z przeszłości i planach na przyszłość. Medytacja uważności to doświadczanie głębokiego relaksu, odprężenia i poczucia spokoju poprzez odnalezienie się w obecnej chwili i zaakceptowaniu tego stanu. Mindfulness to jedna z najczęściej stosowanych medytacji na stres.
• Medytacja mantry – mantry medytacyjne to nic innego jak dźwięk, słowo lub krótki zwrot wielokrotnie powtarzany podczas praktyki. Wypowiadany na głos dźwięk, np. ,,OM’’ bardzo często nie ma żadnego konkretnego znaczenia i nie odnosi się do danej sytuacji. Słowo wytwarza wibracje w ciele, sprawiając, że medytujący skupia się na dźwięku. Takie działanie poprawia koncentrację podczas medytacji i pozwala odciąć umysł od niepotrzebnych myśli i zakłócających bodźców.
• Medytacja koncentracji – podobnie, jak medytacja mantry, to wyciszenie umysłu i zakłócających myśli poprzez skupienie się na wybranym obiekcie lub dźwięku. Może to być obiekt zewnętrzny zapalona świeca, muzyka relaksacyjna lub wewnętrzny jak np. bicie swojego serca, oddech, głos (mantry medytacyjne).
• Bodyscan – to jedna z prostszych technik, którą z łatwością wykona początkujący. Bodyscan, a więc skanowanie swojego ciała to świetny sposób na zredukowanie stresu i poczucia ciężkości umysłu. Dla wielu praktyków jest to również idealna metoda na zasypianie i dobry sen. Jak sama nazwa wskazuje bodyscan to skoncentrowanie się na własnym ciele. Skupienie się na tym co tu i teraz oraz oczyszczenie umysłu z bodźców płynących z zewnątrz. To spokojne skanowanie, krok po kroku, każdej części swojego ciała. Bez analizowania, oceniania i oczekiwań. Jesteś tylko Ty i Twoje ciało.

JAK ZACZĄĆ MEDYTACJĘ?

Uznani mentorzy wielokrotnie podkreślają, że nie da się wykonywać medytacji, bo nie jest ona czynnością. Człowiek może natomiast stać się medytujący i właśnie do tego powinien dążyć w swojej praktyce. Co to oznacza? To oddzielenie umysłu i ciała fizycznego od tego, kim jesteś. Stworzenie lekkiego dystansu między nimi to koniec wszelkich cierpień. To jest medytacyjność. Medytacja to cecha – Twoja cecha i pewien stan. Jeśli zrozumiesz tę ideę, to staniesz się naturalnie medytujący o każdej porze dnia i nocy. 24 godziny na dobę. Bez względu na sytuację, otoczenie i wykonywane zadania. Medytacja nie ogranicza działań człowieka. Nabierając wprawy, możesz medytować robiąc wszystko – dosłownie wszystko, pozostając w nieustannym stanie niewzruszenia wobec zdarzeń, z którymi przyszło Ci się zmierzyć.

Wiele osób pragnących doświadczyć wartości i zalet płynących z medytacji korzysta początkowo ze wsparcia instruktora. Wejście w stan koncentracji, skupienia i odprężenia może wydawać się nieosiągalne – szczególnie w przypadku osób borykających się z nadmiarem stresu i życiowych problemów. Na szczęście współczesne technologie obdarowały człowieka możliwością łatwego dostępu do wielu cennych źródeł. W sieci możemy znaleźć wiele nagrań instruktażowych i cennych wskazówek dostarczanych przez samych joginów, wizjonerów i mistyków. Istnieje również możliwość uczestnictwa w zajęciach grupowych.

Źródła:

• ,,Relaksacja w teorii i praktyce pedagogicznej’’, P. Zieliński, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 2011.
• „Journal of Transpersonal Psychology’’ nr 7, C. Garfield, 1974, s. 147–175.
• Decreased clinic utilization by chronic pain patients: Response to behavioral medicine intervention, “Clinical Journal of Pain” Caudill, R. Schnable, P.C. Zuttermeister, H. Benson, R. Friedman, R., 1991, nr 7, s. 305–310.
• Psychological improvement in infertile women after behavioral treatment: A replication, “Fertility and Sterility”, A.D. Domar, P.C. Zuttermeister, M. Seibel, H. Benson, 1992, nr 58, s. 144–147.

[1] Sadhguru Polska ,,Jaki jest cel medytacji?’’, wypowiedź: https://www.youtube.com/watch?v=TjiPgAX4v3I